Affichage des articles triés par pertinence pour la requête malgrat. Trier par date Afficher tous les articles
Affichage des articles triés par pertinence pour la requête malgrat. Trier par date Afficher tous les articles

jeudi 4 avril 2024

Lexique roman; Grat - Ingratitut

 

Grat, s. m., du lat. gratus, gré, reconnaissance.

S'ieu ren dic ni fatz

De be, sieus sia 'l gratz.

G. Faidit: Be m platz.

Si je dis et fais rien de bien, sien soit le gré.

Si us plagues que m denhessetz grazir,

No quezira plus de vostr' amistat,

Ans prezera per guazardon lo grat.

Arnaud de Marueil: Si m destrenhetz.

No quezira plus de vostr' amistat,  Ans prezera per guazardon lo grat.

S'il vous plût que vous daignassiez m'agréer, je ne demanderais pas plus que votre amitié, mais je priserais le gré pour récompense.

ANC. FR. Sans le gret du prévost et des sept échevins.

Charte de Valenciennes, de 1114, p. 410.

Vus durrai tant que aurai bon gret.

Roman de Horn, fol. 4.

CAT. Grat. ESP. PORT. IT. Grato.

Loc. Non troba ren que sia a son grat.

(chap. No trobe res que li agrado; que sigue a son grat.)

Richard de Barbezieux: Tug demandon.

Ne trouve rien qui soit à son gré. 

Car a son grat m' esjau.

Bertrand de Born: Ges de disnar.

Car je me réjouis à son gré.

Ans ne fan grat al pros comt' En Raimon.

Bertrand de Born: Quan la novella.

Mais ils en font gré au preux comte, seigneur Raimond.

Ella... lo pres en grat. V. de P. Rogiers. 

Elle... le prit en gré.

Si m vol perdonar, 

Gratz e merces li 'n ren.

Pons de Capdueil: Qui per nesci.

Si elle me veut pardonner, gré et merci je lui en rends.

Quar sui vostres, e no m' en sabetz grat.

Giraud le Roux: Ara sabrai.

Car je suis vôtre, et vous ne m'en savez gré.

Per qu' ieu no 'l sai d' aquest cambi mal grat.

Gui d'Uisel: Si be m.

C'est pourquoi je ne lui sais mauvais gré de ce change.

ANC. FR. Fineroit au gret dou devan, dit Bouchart.

Lett. d'Hugues de Blois, 1238. Thes. nov. anecd., t. I, col. 1008. 

Et molt bon gré vos en saurai. Fables et cont. anc., t. IV, p. 4.

Quant ele oï sa volenté 

Mercie l'en, si li sot gré.

Marie de France, t. 1, p. 354.

Turcmalet, be us ten en grat,

Quar ab mi vos vey acordat.

Raimond de Durfort: Turcmalet.

Turcmalet, bien je vous tiens en gré, car avec moi je vous vois accordé.

Be m' o dec en grat tenir 

Quan per lui la volgui laissar.

B. de Ventadour: En avril.

Bien me dut cela en gré tenir, quand pour lui je la voulus laisser.

Bernatz, chantar no m ven en grat.

T. de B. de Ventadour et de Peyrols: Peyrols.

Bernard, chanter ne me vient en gré.

Prép. comp. Malgrat de malas gens,

Aus pensar so qu'a mi play.

Giraud le Roux: A la mia fe.

Malgré les mauvaises gens, j'ose penser ce qui me plaît.

Amors e joys 

Nos ajuste malgrat dels croys.

Raimbaud d'Orange: Er s' espan.

Qu'amour et joie nous réunisse malgré les méchants.

Malgrat del oncle qui la 'n volia gitar.

Rambaud de Vaqueiras: Senher marques. 

Malgré l' oncle qui l'en voulait chasser. 

ANC. FR. Les trois dames tot maugret elles.

Roman du Renart, t. IV, p. 324. 

CAT. De malgrat. ESP. De malgrado (mal grado, mala gana). 

IT. Malgrado di.

Conj. comp. Parlaretz, malgrat que n' ayatz. 

T. d'Aimeri et d'Albert: Amicx. 

Vous parlerez, malgré que vous en ayez. 

Car am malgrat que n' aia.

G. Faidit: De far chanso. 

Car j'aime malgré qu'elle en ait.

Malgrat joint à l'adjectif personnel forme une locution spéciale. 

Cugei far creire so que no fos, 

Mas mal mon grat s' avera ma chansos.

Folquet de Marseille: S'al cor. 

Je crus faire croire ce qui ne fut pas, mais mal mon gré ma chanson s' avère. 

Mal grat mieu, pus amors m' o atrai.

Elias de Barjols: Mas comjat. 

Mal mon gré., puisqu' amour me l'attire. 

No lo nos pot tolre mal nostre grat. 

V. et Vert., fol. 43.

Ne peut nous l'enlever mal notre gré. 

Per que t' o cove a laissar mal grat tieu. Liv. de Sydrac, fol. 69. 

C'est pourquoi il te faut laisser cela mal ton gré. 

Fasian aquo mal vostre grat. Philomena. 

Faisaient cela mal votre gré.

De Jacobina, que n' en volion menar 

En Sardanha, mal son grat, maridar.

Rambaud de Vaqueiras: Honratz marques. 

De Jacobine, qu'ils en voulaient emmener en Sardaigne, marier mal son gré.

Passet malh lur grat l'aiga. Philomena.

Passa mal leur gré l'eau.

ANC. FR. Qant il dira Renart l'enporte 

Maugré vostre, ce poez dire.

Roman du Renart, t. 1, p. 63.

ESP. No contrastes a las gentes

Mal su grado. 

Santillana, proverbios, poes. cast. ant., t. I, p. 35.

PORT.

A mal suo grado, de quantos dentro eran. 

Cron. del rei D. Joanno, cap. 166. 

IT. 

S' a mia voglia ardo, ond' è 'l pianto e 'l lamento? 

S' a mal mio grado, il lamentar que vale?

Petrarca: S'amor non e.

Furor, mal grado suo, tralucer vidi. 

Alfieri, Filippo, att. 5. 

Adv. comp.

Ab grat o ses grat, cal se vueilla. 

Deudes de Prades, Auz. cass. 

Avec gré ou sans gré, il faut qu'il veuille. 

Ara us don aisi de bon grat 

So c' avetz tos temps dezirat.

R. Vidal de Bezaudun: Unas novas.

Maintenant je vous donne ici de bon gré ce que vous avez toujours désiré.

E 'l cor fai dir a la lenga de grat 

So que mei oill e 'l cor fan acordat. 

Pistoleta: Sens e sabers. 

Et le coeur fait dire volontiers à la langue ce que mes yeux et le coeur font d'accord.

Mentir cugei, mas estra grat dic ver.

Folquet de Marseille: S' al cor. 

Je crus mentir, mais je dis vrai contre gré.

2. Grazire, s. m., reconnaissant. 

Anc hom non trays tan greu turmen, 

Sivals del tot li sui grazire.

Pons de Capdueil: Ben sai que.

Jamais on ne supporta si pénible tourment, pourtant je lui suis entièrement reconnaissant.

(chap. Agraít, agraíts, agraída, agraídes; v. agraí)

3. Greiar, v. agréer, plaire.

Ieu non ai talan

Mas de far que ill grei.

Aimar Jordans: Sitot m'ai. 

Je n'ai volonté excepté de faire que je lui plaise. 

ANC. FR. Signor, se le volés graer.

Roman du Renart, t. IV, p. 284. 

Ainz vous en ert graez li dons.

Fables et cont. anc., t. I, p. 182.

E jo li ai por ço graé. Roman de Rou, v. 14234.

Ont gréet l' arrentement et promis à tenir, etc.

Charte de Valenciennes, de 1114, p. 404.

4. Grazir, v., agréer, plaire, être agréable, savoir gré, rendre grâce.

Si us plagues que m denhessetz grazir, 

No quezira plus de vostr' amistat.

Arnaud de Marueil: Si m destrenhetz. 

S'il vous plût que vous daignassiez m'agréer, je ne demanderais pas plus que votre amitié.

Domna, 'ls plazers grazisc e las honors, 

E us grazirai totz temps, si tan vivia

Quar me sufretz qu' en bon esper estia.

Arnaud de Marueil: L' ensenhamentz.

Dame, j'agrée les plaisirs et les honneurs, et je vous agréerai toujours, si tant je vivais, parce que vous me permettez qu'en bon espoir je sois.

Part. pas. E 'l dous temps vertz e grazitz. 

Bertrand de Born: S'abrils. 

Et le doux temps vert et agréable.

IT. Grazire, gradire. (chap. Agraí: agraíxco o agraíxgo, agraíxes, agraíx, agraím, agraíu, agraíxen. ESP. Agradecer. Tamé signifique agradá, sé agradable, sabre be.)

5. Grazidamenz, adv., de bon gré, gracieusement.

Hom fai perdon grazidamenz.

Lanfranc Cigala: Ges eu non sai.

On fait pardon de bon gré.

(chap. De bona gana, grassiosamen, agraídamen.)

6. Agrei, Agrey, s. m., accueil, agrément.

Quar per agrey de folhor 

Reman ja lor pretz nutz.

Giraud de Borneil: S'es chantars.

Car par accueil de folie leur mérite reste maintenant nu.

7. Agreiar, Agreyar, v., agréer, honorer.

Ges aital patz no met reys en proeza,

Cum aquesta, ni l'autra, no l' agrei.

Bertrand de Born: Pus li baron. 

Point telle paix, comme celle-ci, ne met rois en prouesse, et l'autre, je ne l' agrée pas.

8. Agrat, s. m., gré, contentement.

Suaveza e bontatz 

Fan home estar en agrat.

G. Olivier d'Arles, Coblas triadas. 

Douceur et bonté font homme être en contentement.

Loc. Non troba ren que il sia a son agrat. 

(chap. No trobe res que li agrado; que li vingue o paregue be; que sigue a son agrat, grat.)

Richard de Barbezieux: Tug demandon. Var.

Ne trouve rien qui lui soit à son gré.

- Compliment, agrément.

Jaufres s' es levat sus en pes...

Car dire lor vol son agrat.

Roman de Jaufre, fol. 109. 

Jaufre s'est levé sus en pieds... car il veut leur dire son compliment.

Guai, amoros, cortes, de bon agrat. 

Deudes de Prades: Ben ay' amors. 

Gai, amoureux, courtois, de bon agrément. 

CAT. ESP. PORT. Agrado. (chap. Agrat, grat.)

9. Agradatge, s. m., charme, agrément, gré, action de plaire.

Semblans amoros

E bels ditz d' agradatge.

Arnaud de Marueil: Franquez' e. 

Manière amoureuse et belle parole d' agrément. 

Totz hom pros, grazitz, 

Ses trop preyar, 

Fa mans belhs dos, quant es sos agradatges. 

Giraud de Calanson: El mon. 

Tout homme preux, honoré, sans trop (le) prier, fait mains beaux dons, quand c'est son gré. 

ANC. CAT. Agradatge.

10. Agradansa, s. f., agrément, plaisance.

Quar amors fai far ricx faitz d' agradansa. 

Guillaume de Montagnagout: Nulhs hom. 

Car amour fait faire puissants faits de plaisance. 

ANC. CAT. Agradansa. (chap. Agradamén.)

11. Agradabletat, s. f., convenance, agrément.

Renunci en aisso a tot dreg et a non agradabletat.

Tit. de 1275. Arch. du Roy., J. 321.

Je renonce en ceci à tout droit et à non convenance.

12. Agradable, adj., agréable. 

Fai home agradable e poderos.

(chap. Fa home agradable y poderós.)

Pierre des Bonifaces, Not. des mss., t. V, p. 706. 

Fait homme agréable et puissant. 

Non es coveniabla ni agradabla als homes. Trad. de Bède, fol. 49.

N'est convenable ni agréable aux hommes. 

Fon agradables a Dieu. Trad. des Actes des apôtres, ch. 7. 

Fut agréable à Dieu.

Agradables servisis que el nos a fatz. 

(chap. Agradables servissis que ell mos ha fet.)

Tit. de 1403. Justel, Hist. de la maison de Turenne, p. 136.

Agréables services qu'il nous a rendus.

CAT. ESP. Agradable. PORT. Agradavel. IT. Aggradevole. 

(chap. Agradable, agradables, tan per a homens com per a dones.)

13. Agradier, s. m., complaisant, plaisant.

Anc valors cuy vils pretz frays, 

Per vil agradier assire, 

Vas ben estar no s' atrays.

Giraud de Borneil: Ges aissi del. 

Oncques valeur que vil mérite brise pour placer vil plaisant, vers bien être ne s'attire.

14. Agradil, adj., agréable, convenable.

Tan son siey fag agradil.

Aimeri de Bellinoy (Bellinoi): Pus lo gay temps. 

Tant ses faits sont agréables.

15. Agradiu, adj., agréable, gracieux, charmant, aimable.

Tals es pros et agradius, 

Que, si ja domna non ames, 

Vas tot lo mon fora esquius.

Guillaume de Cabestaing: Ar vey. 

Tel est preux et aimable, qui, s'il n'eût jamais aimé dame, envers tout le monde serait farouche. 

Li bel ris, l' esgartz amoros... 

Li bon fait e'l dig agradiu 

Mi fan la nueg e 'l jorn pensiu.

Arnaud de Marueil: Dona genser. 

Les baux ris, le regard amoureux... les bons faits et les paroles gracieuses me font pensif la nuit et le jour.

E 'l pratz vertz me son agradiu. 

Raimond de Miraval: Be m'agrada. 

Et les prés verts me sont agréables.

16. Agradar, v., plaire, délecter.

En agradar et en voler

Es l' amors de dos fins amans.

B. de Ventadour: Chantars no pot. 

En plaire et en vouloir est l'amour de deux fidèles amants.

Be m' agrada 'l bel temps d'estiu, 

E dels auzels m' agrada 'l chanz.

Raimond de Miraval: Be m'agrada. 

Bien me plaît le beau temps d'été, et des oiseaux me plaît le chant.

La domna s' agradava fort de cor de salvaizina.

V. de Guillaume de Cabestaing.

La dame se délectait fort de coeur de sauvagine. 

CAT. ESP. PORT. Agradar. IT. Aggradare. (chap. Agradá: agrado, agrades, agrade, agradem o agradam, agradéu o agradáu, agraden; agradat, agradats, agradada, agradades.)

17. Agradablament, adv., agréablement, de bonne grâce.

Agradablament, per nostra propria voluntat.

Tit. de 1265. DOAT, t. CXXX, fol. 21.

Agréablement, par notre propre volonté. 

Comenset li agradablament de mostrar. 

Abr. de l'Ancien et du N.-T., fol. 22. 

Commença à lui montrer agréablement.

(chap. Agradablemen; en agrat, grat; de bon grado; de bona gana.)

18. Desgrat, Desagrat, s. m., mauvais gré, désagrément.

Si m' avetz desgrat,

A mon tort s'esdeve.

Berenguer de Palasol: Ab la fresca. 

Si vous m'avez mauvais gré, cela advient à mon tort.

Quant dizes chausa de desagrat a home.

Trad. de Bède, fol. 5.

Quand vous dites chose de désagrément à homme.

ANC. CAT. Desgrat. ANC. ESP. Desgrado (desagrado). IT. Disgrato.

(chap. Desagrado; de mala gana; en fástic.)

19. Desagradansa, s. f., disconvenance, désagrément.

Agradans, desagradansa. Leys d'amors, fol. 24.

Plaisant, désagrément.

20. Desagradabletat, s. f., disconvenance, désagrément.

Ni per lunha desagradabletat.

Tit. du XIIIe siècle. Arch. du Roy., J. 328. 

Ni par nulle disconvenance. 

Per causa de desagradabletat.

Tit. de 1250. DOAT, t. CXXXVII, fol. 16. 

Pour cause de disconvenance.

21. Desagradiu, adj., désagréable, déplaisant.

Solament viva desagradius 

Metz sos vezis.

P. Cardinal: Non es cortes.

Seulement qu'il vive déplaisant parmi ses voisins.

22. Desagradable, adj., désagréable.

Vils homs iest... 

A trastotz dezagradables.

(chap. Tú eres un home vil, desagradable a tots.)

Leys d'amors, fol. 37.

Tu es homme vil... désagréable à tous.

L'era estat de tot jorn desagradable. Tit. de 1352. DOAT, t. XLIV, fol. 10.

Lui avait été de tout temps désagréable.

23. Desgrazir, v., maugréer, prendre en mauvais gré, tenir à mauvais gré. 

Si Dieus alcuna vetz lo bat e lo castia per alcuna adversitat, el desgrazis nostre Senhor. V. et Vert., fol. 26. 

Si Dieu aucune fois le bat et le châtie par aucune adversité, il maugrée notre Seigneur. 

Part. pas. Qui m disses, non a dos ans, 

Qu' el laus me fos desgrazitz 

Del rey 'N Anfos.

G. Riquier: Qui m. 

Qui m'eût dit, il n'y a pas deux ans, que l'éloge du roi seigneur Alphonse me fût tenu à mauvais gré.

CAT. Desagrair. ESP. PORT. Desagradecer. IT. Sgradire. 

(chap. Desagraí; desagraít, desagraíts, desagraída, desagraídes.)

24. Ingratitut, s. f., lat. ingratitudo, ingratitude.

Per ingratitutz comessas contra mossenhor son payre. 

(chap. Per ingratituts cometudes contra monsiñó son pare.)

Tit. de 1399. Justel. Hist. de la m. de Turenne, p. 134.

Pour ingratitudes commises contre monseigneur son père.

Per lo vici de ingratitut lo payre lo pot deseretar.

(chap. Per lo vissi de ingratitut lo pare lo pot desheretá o desheredá.)

L'Arbre de Batalhas, fol. 108.

Pour le vice d' ingratitude le père le peut déshériter

CAT. Ingratitut. ESP. Ingratitud. PORT. Ingratidão. IT. Ingratitudine.

(chap. ingratitut, ingratituts.)

mercredi 4 octobre 2023

Guiraud le Roux.

Guiraud le Roux.


I.


A la mia fe, amors,

Gran peccat avetz de me,

Quar no m voletz dar nulh be

Entre totas mas dolors.

Cen vetz ai cor que m recreya,

E mil que ja no farai;

E quar bos afortimens

Val, e deu valer, e vens,

Ja no m dezafortirai.


Mas, segon l' afan qu' ieu tray,

Ai ieu de bos pensamens,

E, malgrat de malas gens,

Aus pensar so qu' a mi play;

E pens que ma domna deya

Per me oblidar ricors:

E sens, cui ieu ges non cre,

Mostra me que no s cove,

E qu' el pensars es folhors.


Mas mal trazen creis honors,

C' om estiers pretz non rete,

E pueys apres aizes ve,

Qu' en aissi s noyris valors;

E qui alques non desreya

Ja no fara bon essay,

Qu' en totz faitz val ardimens:

Mas l' arditz sia temens

Lai on temers valra may.


De plan ardimen morrai,

O m' aucira espavens,

Si merces no m' es guirens:

Doncx ab cal escaparai?

Non sai, mas merces i veya,

Que sens, ni gienhs, ni vigors

No m val ni m' enansa re,

Si 'l blanc cors delgat e le

No vens franqueza e doussors.


Mi son li maltrag sabors,

Mas ma domna, en dreit se,

Se capten mal vas merce,

Quar no m fai qualque secors;

Sobreiramen senhoreya,

Quar sap qu' ieu lo sufrirai;

Que quan m' agr' obs chauzimens,

Me fai erguelh non calens;

Veus tot quan de mal l' estai.


Ben fort aventura ai

Qu' om mais non l' es desplazens;

Ni es belhs aculhimens

Mas quan d' aquels qu' elha fai

A quascun que la corteya,

Segon los corteiadors:

Mas mi non enten ni ve;

Ni ieu, cum qu' elha m mal me,

No m virarai ja alhors.


Belhs Alixandres, l' enveya

Que neguna res vos fai

Es adreitz pretz covinens,

Don vostre cors es manens,

Et a totz jorns si creis may.


II.


Nulhs hom non sap que s' es grans benanansa,

S' enans non sap quals es d' amor l' afans;

E ges per so, bona domna presans,

No m tardasetz hueimais vostra honransa,

S' aver la dei, ni 'l vostres plazers es;

E si no us platz, molt val mentirs cortes;

Et ieu vuelh mais plasen mensogna auzir,

Que tal vertat de que tos temps sospir.


E s' a vos platz mos bes ni ma honransa,

Pois vostres sui, plaza vos mos enans,

Que rics honors, on plus autz es e grans,

Deu miels gardar que non prenda mermansa;

Quar pretz dechai lai on sofrainh merces;

Et ieu volgra q' uns autres o disses,

Quar vos cuidatz, per tal quar vos dezir,

Que us o digua per miels vos convertir.


Tan me fezes plazer vostr' acoindansa,

Qu' hueimais mi par que seria engans,

Si us plazia ma perda ni mos dans;

Qu' anc pueis no vi vostra desafizansa,

Pois a vos plac que per vostre m prezes,

Ni ieu non fis per qu' aver la degues;

Ans sui vostres trop miels que no us sai dir,

Sol quar m' avetz donat de que consir.


Mas quar no us vei, ai temensa e duptansa

Qu' el vostres cors covinens, benestans,

Gais e cortes, avinens, ben parlans,

So teinh' a mal, e n' estau en balansa;

Quar si destricx m' en ven, al mieu tort s' es,

Quar ai estat tan de vostre paes;

Quar plus soven deuria om venir

Lai on hom a a viure et a morir.


III.


A ley de bon servidor

Que sospira e que s complanh,

Quan benanansa 'l sofranh,

E, per cobrir sa dolor,

Fai belh semblan e belha captenensa,

E non a ges de servir recrezensa;

Per tal semblan mi cuiav' ieu cobrir,

E sui destregz plus qu' ieu eys no sai dir,

E fa m falhir ma folha conoyssensa.


Pero al cor ai doussor

Mesclat ab un joy estranh,

En que s' adoussa e s' afranh

Lo mals qu' ai per fin' amor;

Q' umils e fis vau queren mantenensa

A ma dona, en cui nays e comensa

Joys e jovens per que 'l dey obezir;

Qu' el plus aut ram de la flor la remir,

Flors es de pretz, e frugz de gran valensa.


Ai! belh cors francx ab honor,

La genser qu' el mon remanh,

Ieu muer, si cum fetz el banh

Serena, lo vielh auctor,

Que per servir sofri greu penedensa;

Tot en aissi abelhis et agensa

A fin' amor que m vol a tort aucir;

Que nueg e jorn mi nafron siei cossir,

Mas ieu m conort qu' ab merce truep guirensa.


De totas avetz la flor,

Dompna, mas merces hi tanh,

Pueys auretz so que pertanh

A bon pretz et a ricor;

Per merce us prec, dona, qu' amors vos vensa,

Que ja mos chans no us torn' a desplazensa;

Quar ie us tem tan que no us aus descobrir

Mon fin talen, don ieu cug totz morir,

E conosc ben qu' aucir m' a trop temensa.


Mon cor ai en gran folhor,

Per qu' eras en plor e 'n planh;

Quar conosc qu' en folh gazanh

M' an mes mey huelh traydor;

E selh que quier tos temps sa dechazensa

Trobar la deu, senes tota falhensa,

Si cum ieu fatz, que so que plus dezir

m' enfolhetis, e m tolh si mon albir

Qu' aver non puesc de mi eys retenensa.


IV.


Ara sabrai s' a ges de cortezia

En vos, dona, ni si temetz peccat:

Pus que merces m' a del tot oblidat,

Si m socorretz, er vos ensenhamens;

E pus en als, dompna, etz tan conoyssens, 

Conoscatz doncx que mal vos estaria, 

S' entre tos temps no trobava ab vos 

Qualque bon fag o qualque belh respos.


E quar dezir tan vostra senhoria,

Quan m' auriatz a dreg ocaizonat

So qu' anc no fo ni er ja per mon grat,

Si m deuria pueis valer chauzimens;

Pero en me non es ges l' ardimens

Que ja us clames merce, si tort avia;

Qu' ab tot lo dreg n' estauc ieu temeros

Que ja no m puesca ab vos valer razos.


E non es ges valors ni galardia,

Qui destrui so que trob apoderat,

Mas tantas vetz vos o aurai mostrat,

Per que us sembla mos castiars niens;

Pero quant es dona sobrevalens

En pren erguelh sa valors, e desvia;

E ges erguelhs totas vetz non es bos,

Et estai gen a luecx et a sazos.


Anc per ma fe, sol qu' a vos greu no sia,

Non vi nulh cors tan sem d' umilitat

Cum lo vostre, mas be sai de beutat

Ja per autra no sera faitz contens;

Enans sai be que, si eron cinc cens,

Qual que chauzis la gensor, vos penria;

E melher etz, sol que merces y fos:

Mas trop pert hom per un ayp o per dos.


Ades y fatz gran sen e gran folhia,

Quar sui vostres, e no m' en sabetz grat;

Mas ja non vuelh qu' en blasm' om ma foudat;

E volria que m fos lauzatz lo sens,

Quar de bon sen mov bos afortimens,

Et anc fols hom no s' afortic un dia,

Ni ieu no vi anc bon drut nualhos,

Per qu' ieu m' esfortz d' esser aventuros.


Vostr' om serai si ja non vos plazia,

E vostres sui, qu' amors m' a ensenhat

Que no creza fol respos ni comjat;

Que si 'ls crezes, mortz fora recrezens,

E morrai tost, si calaquom no vens;

Ieu que vos lais, o vos que siatz mia,

Tot y murrai o serai poderos:

Aquest conort mi te de mieg joyos.


Alixandres, de cor y entendia

Dieus, quan formet vostre cors amoros,

E parec be a las belhas faissos.


Bona domna, merces y tanheria,

Car si aissi pert mon senhor e vos,

Greu aurai mais esmenda d' aquest dos.


V.


Auiatz la derreira chanso

Que jamais auziretz de me,

Qu' autre pro mos chantars no m te,

Ni ma dompna no fai semblan qu' ie 'l playa;

Pero non sai si l' am o si m n' estraya,

Quar per ma fe, dompna corteza e pros,

Mortz sui si us am, e mortz si m part de vos.


Mas a plus honrad' ochaizo

Murrai, si us am per bona fe;

Sitot noqua m faitz autre be, 

Tot m' es honors so que de vos m' eschaya; 

Et ieu cossir on plus mon cor s' esmaya, 

Que qualqu' ora es hom aventuros; 

Quar ges tos temps no dur una sazos.


Sivals no l' am ges en perdo,

Quar ades mi ri quan mi ve,

Sol aquest respieg me soste

E m sana 'l cor e m reve e m' apaya:

Quar semblans es, et es vertatz veraya,

Si mos vezers li fos contrarios,

No m mostrera belh semblan ni joyos.


E ja non er ni anc no fo

Bona dona senes merce,

Et on mais n' a, plus l' en cove;

Ni anc non vi erguelh que no dechaya; 

Ieu non dic ges que ma dona erguelh aya, 

Ans tem que lieis m' aya per ergulhos, 

Quar l' aus querre so don mi tarza 'l dos.


Pus ses vos non truep guerizo,

Dona, ni non dezir mais re,

Gent m' estara, s' a vos sove 

Del vostr' ome cuy espavens esglaya. 

Mon cor an pres, dona corteza e guaya, 

Vostre belh huelh plazent et amoros: 

Pres sui ieu be, mas bel' es ma preizos.


Tan formet dieus gent sa faisso,

E tant a de beutat en se,

Per qu' ieu sai e conosc e cre

Qu' el gensers es del mon e la plus guaya; 

E quar li platz qu' ieu sa valor retraya,

Cuia m' aver ajudat a rescos:

Pero bon m' es, mais mielher volgra fos.


Senher Dalfi, tant sai vostres fags bos, 

Que tot quan faitz platz et agrad als pros.


Dona, merce, avinen, bel' e pros,

Que per vos mor En Giraudet lo Ros.

//

https://www.bartleby.com/lit-hub/critical-and-biographical-introduction-by-harriet-waters-preston-18361911-6/

https://librivox.org/the-worlds-best-poetry-volume-3-sorrow-and-consolation-part-1-by-various/

https://wordwool.com/betrayal-poems-collection/

https://www.forgottenbooks.com/en/download/MasterpiecesoftheWorldsLiteratureAncientandModern_10163792.pdf

https://locongres.org/fr/applications/dicodoc-fr/dicodoc-recherche?type=historic&dic[0]=TDF&q2=loubati%C3%A8re&start=6000

https://www.poetryexplorer.net/search.php?subject=ADULTERY

https://books.google.de/books?id=-ioHrCj6RnwC&pg=RA1-PA80&lpg=RA1-PA80&dq=%22Guiraud+le+Roux%22&source=bl&ots=tmvTPCXrjP&sig=ACfU3U2goGXqm2kvZC5PXlp6dJ3TCTfGXA&hl=es&sa=X&ved=2ahUKEwjkrtOoot2BAxVF0AIHHV3_CzcQ6AF6BAg4EAM



samedi 7 octobre 2023

Pons de Capdueil. Capduelh. Capduoill.

Pons de Capdueil. 

Pons de Capdueil. Capduelh. Capduoill



I.

Leials amicx, cui amors ten joyos,
Deu ben esser alegres e jauzens,
Larcx et adregz, arditz et amoros,
Aras quan par lo guais termenis gens
Que fai la flor espandir per la planha,
E 'l rossinhol chantar justa 'l vert fuelh;
Mas ieu non am son dous chan tan quan suelh,
Pus mi dons vol que totz bes mi sofranha.

Pero be sai que dregz es e razos
Que selh qu' es francx, amoros e plazens,
Sia plus braus d' autr' om e plus felos,
Quan no li val merces ni chauzimens;
E pus mi dons m' es salvaia et estranha,

Leu pot trobar en me mal et orguelh:
Mas lieys non cal si m pert, per qu' ieu no m duelh
Plus de s' amor, ni ai cor que m' en planha.
Non dic ieu ges que totz temps sieus no fos,

E no fezes totz sos comandamens,
Sol que no m fos sos cors tant orgulhos;
Mas sitot s' es bona e belha plazens,
Franca e gentils e d' avinen companha,
Ja no m' aura si no vol so qu' ieu vuelh:
Ailas! que m val si l' am o si m' en tuelh,
Qu' ilh fai semblan que res de mi no 'l tanha!

Totz mal menatz for' ieu fizels e bos,
Francx et humils e celans e temens,
Ses trop parlar, e de totz enjans blos;
E saubra ben entr' els desconoissens
Cobrir mon joi, qu' els fals cui dieus contranha
De nostr' amor non poiran far janguelh:
S' aissi m volgues la genser que s despuelh,
Ja no 'l feira fenha ni gronh ni lanha.

Per so n' estauc marritz e cossiros,
Quar anc l' amiey ni m falhic tan mos sens,
Que per un joy don no sui poderos
Soan alhors totz autres jauzimens;
Aissi no sai cosselh a que m remanha,
Qu' autra no m platz et ilh mi dezacuelh:
Fols es qui cre tot quan vezon siey huelh,
Ni qui pert trop per so que non guazanha.

Amors, lonc temps ai estat de Bretanha,
E faitz peccat, quar mi mostratz orguelh;
S' ieu plus que tuit l' autr' amador vos vuelh,
Ni mais vos am, es doncx dregz que m' en planha.


II.

Si totz los gaugz e 'ls bes,
E las finas lauzors,
E 'ls faitz e 'ls digz cortes
De totas las melhors,
Volgues dieus totz complir
En una solamen,
Saber cug veramen
Que selha cui dezir
N' agra mais per un cen.

E pos de totas es
Caps e mirals e flors,
Sitot no m' en ven bes,
Si m' es lo gratz honors
Fassa m viure o murir:
Mas plus l' er avinen,
Si m te guay e jauzen;
Com mais me fai languir,
Ieu plus l' am finamen.

Quar el mon non es res,
Sia sens o folhors,
Que m penses que 'l plagues,
No m fos gaugz e dossors;
So qu' ilh vol mal azir,
Et am selhs bonamen
Qui son siei benvolen:
Al mielhs que pot chauzir,
Sui al sieu mandamen.

En aissi m' a conques;
E si no m val amors,
Valha m ma bona fes
E la sua valors:
S' amors no vol venir
El sieu belh cors plazen,
Lo verai pretz valen
Deu garar de falhir,
Quar s' ieu muer, no l' er gen.

Gentils cors, ben apres,
Sobre totz amadors
Agras mon fin cor mes
Ab un pauc de socors;
Que mort m' an li sospir:
E vos, per chauzimen
No sufratz mon turmen,
Ni vulhatz fals auzir
Cui er mal si be m pren.

Na Beatritz, grazir
Vos faitz a tota gen;
Et avetz pretz valen,
Si que qui 'n vol ver dir
Del belh semblan no y men.

III.

Humils e fis e francs soplei vas vos,
Ab leial cor, bona dona e valens,
Quar etz mielher del mon, e plus valens
E plus gentils e plus franch' e plus pros
E genser e plus guaya;
Per qu' ieu vos am, ja autre pro non aya,
Tan finamen que d' al re no m sove,
Neis quan prec dieu, don oblit per vos me.


Nulh' autr' amors no m pot faire joyos
Si m preyavon d' autras domnas cinc cens,
Quar ab vos son fadas las conoissens;
Tan son cortes li semblan e 'l respos,
Que tan quan lo sols raya,
Non a domna cui tan ricx faigz s' eschaia,
Ni mielhs fassa so qu' a bon pretz cove;
Doncx sui astrucx, quar vos am e vos cre.


Adregz cors gens, benestans, amoros,
No m' aucizatz, valha m francx chauzimens
E leyaltatz e fin' amors que m vens,
E 'l bes qu' ieu dic, e merces e perdos:
No vulhatz qu' ieu dechaya,
Qu' el loncs espers e 'l deziriers m' esglaya.
Bona domna, sol qu' endreg bona fe
Mi vulhatz be, con piegz trac, no m recre.

Sivals d' aitan sui ben aventuros,
Quar s' ieu en muer, autre non er jauzens;
Ans fatz mentir lo brug dels mals dizens,
E reman fis vostre pretz cabalos:
Malgrat de gent savaya,
A totz jorns creis vostra valors veraya
Sobre totas, e sai vos dir per que,
Quar valetz mais e no falhetz en re.


Doncx, pus al cor vei en totas sazos
La vostra boca, e 'ls huelhs clars e rizens,
E 'l guays solatz, e 'ls belhs digz avinens,
E 'l vostre cors qu' es tan cars e tan bos,
No crezatz qu' ieu m n' estraya;
Q' us dous dezirs mi ten guay e m' apaya,
E non ai plus, ni d' als non truep merce;
Mas tan valetz qu' el mals val autre be.


Vostr' hom sui, domna guaya,
Et am vos mais que l' Andrix non fetz Aya;
E sobre totz port la clau d' amar be;
Per qu' ieu alhors no pues virar mon fre.

IV.

Astrucx es selh cui amors ten joyos,
Qu' amors es caps de trastotz autres bes,
E per amor es hom guays e cortes,
Francs e gentils, humils et orgulhos;
Aqui on tanh, en fai hom mielhs mil tans
Guerras e cortz don naisson faitz prezans:
Per qu' ieu ai mes tot mon cor en amor;
E quar ai bon respieit que m fassa ric,
No planc l' afan qu' ieu trac ni la dolor.

Ric m' agra fait e ben aventuros,
Sol ab mi dons, que tan val, mi valgues;
E pueys en lieys no falh neguna res
De tot quan tanh a ric pretz cabalos,
Be m deu valer s' amors, quar fis amans
Li sui trop mielhs no fon d' Izeutz Tristans:
E pus tan l' am e ponh en sa honor,
Non deu creire bruich ni malvais castic,
Qu' en manhs bos luecs fas auzir sa lauzor.

Ja non creirai desmenta sas faissos
Mi dons cui sui litges, quar semblans es
Qu' en lieys sia franqueza e merces,
Qui ve 'ls belhs huelhs plazens et amoros,
E la boca qu' es belha e gen parlans,
E 'l cors adregz ab avinens semblans:
Ben saup chauzir de totas la melhor;
Ges mos sabers aquel jorn no m falic,
Ans m' esmendet, s' anc pris dan per folhor.

Que vilas fai qui m' es contrarios;
E si negus lauzengiers mal apres
M' a dig enuey, mais volgra qu' en prezes
Mas rezempsos, qu' aitan pauc col peissos
Viu ses l' aigua viurai, s' il platz mos dans
Mi dons cui sui per far totz sos comans.
Guardatz s' ieu l' am ses tot cor trichador!
Qu' el mon non ai tan mortal enemic,
Si 'l n' aug ben dir, no 'l n' aya per senhor.


Si cum es plus renoviers cobeitos
On plus a d' aur e d' argent a se mes,
Sui plus cobes de lieys que m' a conques,
On plus remir las autras, tant es pros:
Vezer non l' aus, que vas lieys sui doptans,
Ni 'l man mon cor mas per un qu' es truans,
E fals vas mi, quar non ditz ma clamor.
Las! si merces no m val contra 'l destric,
Ma bona fes m' a mes en gran error.


Chanso, vai t' en lai on es joys e chans,
Beutatz e sens, jovens e guais semblans,
Dir a mi dons cui sopley et azor
Que tan conosc sos bos ayps, per qu' ieu dic
Que retener mi deu per servidor.

V.

Ben es folhs selh que renha
Per lonc temps ab senhor,
Don ja bes no li 'n venha
Ses mil tans de dolor;
E qui per ben mal pren,
Tanh que joys li sofranha,
E nulhs bes no 'lh remanha,
Saber pot veramen
Qu' assatz a de que s planha.

Per so m planc e 'n mov lanha,

Quar falh nesciamen
Amors, que m fon estranha,
E m trazic malamen;
Sabetz per que l' azir?
Qu' el ben que fag m' avia
Mi tolc, e m fes bauzia:
Qu' om no deu enriquir
Lo sieu, e pueis l' aucia.

Amors a gran falsia,
Quar amar e servir
Et onrar la sabia,
Mielhs qu' autr' om obezir,
E celar ses enjan;
Mas mal vi s' amistansa,
Qu' anc non aic benanansa
No m tornes pueis a dan;
Per que m part m' esperansa.

Tant pauc vuelh s' acordansa,
Qu' ieu endreg lieys no m blan;
Domna gentils qu' enansa
Son valen pretz prezan,
Ont es fina beutatz
E gran bon' aventura,
Si qu' a totz jorns melhura;
Et ab tot so no m platz
S' amor, ni non ai cura.

Tant es grans la rancura
Per qu' ieu en sui iratz,
Que bons pretz en peiura
E guaiez' e solatz:
Pero ades esper,
Sitot mos cors s' esmaya,
Qu' apres l' ira m' eschaya
Tals joys que m denh plazer;
Sol fin' amors no m traya.

VI.

Tant m' a donat e fin e ferm voler
Leyals amors, que ja no m partrai mais
De vos, dona, on ai mon bon esper;
Tant etz valens, cortez' ab digz verais,
Franch' e gentils, guay' ab humil semblan,
Belh' e plazens, si que non es a dire
Negus bos ayps qu' om puesc' en domn' eslire;
E pus tant es vostre ricx pretz puiatz,
Suffretz qu' ie us am, qu' ieu vuelh tot quan vos platz.
Bona domna, tant m' avetz en poder
Que, si m faitz be, anc hom non fo plus guays;
E si m faitz mal, e no m voletz aver
Franc chauzimen, ges per so no m' irais;
Qu' on plus mi duelh, mais vos am ses enjan:
Sabetz per que vos sui hom e servire?
Qu' ades cossir quant valetz, e m' albire
Que venir deu lo guazardos e 'l gratz,
Tant ai suffert lonc temps l' afan en patz.


Pauc a de sen, e cuia mout saber
Selh que m blasma quar d' amar vos no m lais;
Qu' ieu on plus vau d' autras domnas vezer,
E m luenh de vos, mens ai cor que m biays:
Per qu' ieu non puesc mon cor partir ab tan,
Ja no m partrai de vos mon dous dezire;
Qu' anc non amet, be l' en puesc escondire,
Ans es nescis, dezamoros proatz,
Qui ditz que so qu' om plus vol es foudatz.


Anc pueys no fe 'l segles mais deschazer,
Pus hom blasmet amor, ni 'l dis tal ays
Per las donas que solon mais valer,
Pels cavaliers qu' an tornat a savays
Fals noirimens; et es trop malestan
Que l' un fenho, l' autre volon mal dire
De las melhors, per qu' es dregz qu' ieu m' azire;
Qu' a totas sui bos e francx e privatz
Per vos, dona, a cui mi sui donatz.


Totas las vuelh honrar e car tener,
Quar per vos valh en totz valens assays;
E ges per so, dona, no us cal temer
En dreg d' amor, qu' ieu vas autra m' apays,
Quar vos mi faitz amar deport e chan,
Cortz e domneys, joy e solatz e rire,
Quar de ren al non son miei dous cossire:
Per que m degra, si 'n fos a dreg jutjatz,
Valer merces e franc' humilitatz.


A vos mi ren per far vostre coman,
Bona domna, sitot non sui jauzire;
Faitz me joyos, o pessatz tost d' aucire:
Que si l' una non faitz, be vuelh sapchatz
Que qu' aia dig no sui enamoratz.

VII.

Per joy d' amor e de fis amadors,
E de finas amairitz ses enjan
Comens chanso, que nulhs autres pascors,
Ni nulhs estius no mi ten pro ni dan,
Mas d' un ric joy que m te guai e prezan,
Fis sobr' els fis, e valens sobr' els bos,
Que m fai estar jauzen et amoros.

E s' ieu n' ai joy mi ten jauzen amors,
Eschai de mi si m te 'l joys en afan;

No m' en lau ges, ans m' en ve la dolors
Daz autras partz e 'l dezir e l' afan;
Mielhs fora dregz e razos per semblan
Qu' els mals e 'ls bes partissem entr' amdos,
Ensems ab joy e 'ls autres cossiros.


Si ma dona s' a d' autres preyadors,
No m' en rancur, ni non fauc mal semblan,
Ans m' en val mais lo bes per las paors;
Que dels melhors a hom mais de talan,
Sol que d' aisso sia eu guardatz de dan;
Que lauzengier no m tenguon dan ab vos,
Ni tals que s fai amicx qu' er enueyos.

Tot atressi col salvatges austors
Que s rescon plus que l' autr' auzelh no fan,
Rescon e cel mon joy als jangladors,
Als fals fenhens que faitz anar torban:
E si vos, don', acsetz lo mieu talan,
Tant esteram rescondut a rescos,
Tro 'ls lauzengiers agron mortz los gelos.

Trompas ni corns, ni viulas, ni tambors,
Guerras, ni cortz, ni estevas, ni chan,
No valon re contra 'l vostre socors,
Si vos lo m fagz, dona, quan lo us deman;
Qu' el mon non es don puesc aver joy gran,
Mas quan de vos don sui guays e joyos,
Quar ieu vos am e trac greu mal per vos.

Dona N' Auda, balladas ni chansos,
No vuelh faire que no y parle de vos.

VIII.

S' anc fis ni dis nulha sazo
Ves vos erguelh ni falhimen,
Ni passei vostre mandamen,
Ab franc cor et humil e bo
Vos mi ren, belha douss' amia,
E m part de l' autrui senhoria,
E reman en vostra merce,
Qual que m fassatz o mal o be.

Per aital coven vos mi do,
Qu' ieu non ai poder ni talen
Qu' ieu m' en parta de mon viven;
Qu' amors m' a en vostra preizo
Mes, quar etz la mielher que sia,
Et avetz mais de cortezia;
Qu' el plus vilans es quan vos ve
Cortes, e us porta bona fe.

Be m pogratz trobar ochaizo,
Mas tan vos sai, domna, valen,
Franch' et humil e conoissen,
Per qu' ie us quier franchamen perdo,
E tem vos tan qu' als no us querria;
Mas ses enjan e ses bauzia
Vos am, e us amarai jasse,
E tot quan vos plai vuelh e cre.


Doncx, pus no us aus querre mon pro,

E sui vostre sers leyalmen,
Be faretz mais de chauzimen,
E doblaretz lo guazardo,
Si m donatz so qu' ieu plus volria
Ses preyar; qu' aitals companhia
No s part, quan ses precx s' esdeve
Qu' us fis cors ab autre s' ave.

A penas sai dir 
oc ni no,
Quan no vey vostre guay cors gen,
E la fresca cara rizen;
S' ieu n' espert molt, n' ai ben razo,
Que totz l' autre mons no m poiria
Tener nulh pro s' ieu no us vezia;
Ni ses vos no puesc aver be,
Per que us er gen si us en sove.


Beutatz e valors e cueindia,
Dona, creis en vos quascun dia;
E prec dieu que do malastre
Totz selhs qu' an lunhat vos de me.

De N' Odiartz on que sia
Vuelh sa coindans' e sa paria,
Qu' ab rics faitz enans e mante

Tot so qu' a valen pretz cove.

IX.

Qui per nesci cuidar
Fai trop gran falhimen
A dan li deu tornar;
E s' a mi mal en pren
Ni ma domna m deschai,
Be s tanh, que tal folhia
Ai fait, per qu' ieu deuria
Morir d' ira e d' esmai.


E s' ieu per sobr' amar,
Ai renhat folhamen,

Ni mi dons proar
Si n' agra 'l cor jauzen,
Si 'l ferm voler qu' ieu n' ai
De lieys servir partia,
Ar conosc que 'l plairia,
Per qu' ai fait folh assai.

No m' en puesc razonar,
E sai que no m' es gen;
E si m vol perdonar,
Gratz e merces li 'n ren,
E totz temps o farai:
Qu' estiers qui m' auciria,
Mon fin cor non partria
Del ric luec on estai.

Per so no m cal duptar
Son ric cor covinen,
Ni m' en degra lonhar
Pel bruit don quascun men;
Qu' ieu sui be selh que sai
Que mielhs hom non poiria
Aver per drudaria,
Mas quan lo solatz guai.

En aissi m fai trobar
Nesci lo cor e 'l sen,
Que quan cug orguelh far,
Ilh m' o torn en nien;
E re de be no m fai,
Quan mos cors s' umelia;
Amors ni cortezia
De leys joi no m' atrai.

Domna, 'l genser qu' ieu sai,
Mais vos am ses bauzia
No fes Tristans s' amia,
E nuill pro non y ai.

X.

Aissi cum selh qu' a pro de valedors,
E 'l falhon tug, ja tan non er amatz
En la sazon qu' es desaventuratz,
Mi failh mi dons, sol car conois qu' amors
Mi fai murir per lieys ab gran turmen;
E s' ill pogues faire nul falhimen

Vas mi 'l fera; mas mens en val, so cre,
Bars qui deschai selhui que vencut ve.


Per so conosc qu' es dan e deshonors:
Qui non a cor als dezapoderatz;
Que ja castelhs frevols qu' es assetjatz
Ab gran poder, no s tenra ses secors;
E si 'l senher de cui es no 'l defen,
En sa colpa lo pert pueys longamen:
Aissi perdra ma don' al sieu tort me,
Pus no m socor on plus li clam merce.

Perdre no m pot per so que m vir alhors;

Pero si m sui de lieys lonc temps lunhatz,

Qu' ai fait semblan qu' alhors m' era viratz

Per esproar si 'l plagra ma dolors;
E s' agues mes en autra mon enten,
Ar ai proat qu' ilh n' agra 'l cor jauzen,
S' ieu mi partis de lieys; mas no 'lh val re,
Que no m pot ges mon cor partir de se.

Belha domna, vailla m vostra valors,
Qu' anc nulhs caitius destregz ni mal menatz
Non saup son dan tan gen suffrir en patz:
E pus lo mals m' es delieitz e sabors,
Per amor dieu, e quar vos fora gen,
Trobes ab vos qualaquom chauzimen,
Que vostr' om suy; e si m denhatz far be,
Vos i faretz franquez' e bona fe.

Vostre belh huelh, vostra fresca colors,
Vostre dous ris, vostras finas beutatz,
Vos fan aver vas me pus dur solatz;
Ja no m' agr' ops fos faitz lo miradors
On vos miratz vostre cors covinen,
Guay e joyos, amoros e plazen,
Qu' erguelh me faitz; e qui bon pretz mante,
Erguelh no 'l tanh vas los sieus ni 'l cove.

Mon Plus Leial, s' ieu vos vi plus soven,
Mielhs n' anera mi e vos eissamen;
Qu' ieu saubra vos conseilhar, e vos me;
Pero negus non sap a sos ops re.

XI.

Ges per la coindeta sazon
Que fai pratz e vergiers florir,
No fara ogan mon chan auzir,
Mas bonamen m' a fait perdon
Silh que m' es dolz' e de bella compaingna,
Per qu' eu en deu aver lo cor jauzen;
Que non es jorn qu' en sospiran non plaingna,
Car no m manda venir celadamen.


De bon cor l' am, et ai razon,
Qu' el mon non puos gensor chauzir;
E car plus soven no remir
Son cors e sa bella faisson,
S' eu per enjan m' en lais, dieus m' en contraingna:

Mas lauzengier me fan tal espaven,
Per merce ill prec que, ses bruit e ses laingna,

Sueffra qu' ill serf a rescos humilmen.

Mout m' a rendut gen guierdon

Amors, per qu' eu lo ill dei grazir

Del gran mal que m' a fai suffrir,

Per mon bon talen n' ai, qu' en fon

Loncs temps ves me mal' e brau et estraingna

Mas no m ten dan, que miels val per un cen

Sela que vol que sos litges remaingna;
Per que autra no voill ni me enten.

XII.

De totz caitius sui ieu aisselh que plus
Ai gran dolor, e suefre greu turmen;
Per qu' ieu volgra murir, e fora m gen
Qui m' aucizes, pois tan sui esperdutz;
Que viures m' es marrimens et esglais,
Pus morta es ma dona N' Azalais;
Greu sofrir fai l' ira ni 'l dol ni 'l dan.
Mortz trahiritz! be vos puesc en ver dire,
Que non poguetz el mon melhor aucire.

Ai! cum fora gueritz et ereubutz,
S' a dieu plagues qu' ieu fos primieramen
Mortz; las! caitius no vuelh mais longamen
Viur' apres lieis: reis perdona 'l Jhesus,
Dieus poderos, dreituriers e verais,
Salva la Crist, nomnatz sobre totz gais,
E 'n ren l' arma sanh Peire, sanh Joan;
Que totz los bes y son qu' om puesca dire,
E de totz mals la 'n pot hom escondire.

Senher, ben la devem planher quascus,
Qu' anc dieus non fes el mon tant avinen:
Qui aura mais tan bel captenemen!
Que val beutatz ni bon pretz mentengutz!
Ni que val sens, honors, ni solatz guais,
Gent aculhirs, ni nuls cortes essais!
Ni que valon franc dig, ni fag prezan!
Segles dolens! de bon cor vos azire,
Mout valetz pauc, pus lo mielhs n' es a dire.

E podem be saber que l' angel sus
Son de sa mort alegre e jauzen;
Qu' auzit ai dir, e trobam ho ligen:
“Cui lauza pobles lauza Dominus.”
Per que sai be qu' ilh es el ric palais,
En flors de lis, en rozas et en glais;
La lauzon l' angel ab joy et ab chan:
Selha deu ben, qui anc no fo mentire,
En paradis sobre totas assire.

Joys es delitz, e jovens es perdutz,
E totz lo mons es tornatz en nien,
Quar comte, duc e man baron valen
N' eran plus pros, er non la ve negus,
E mil domnas valion per lieys mais.
Mais er podem saber qu' ab nos s' irais
Nostre senher, qui la fes valer tan;
Qu' en lieys nos a tolt chan, solatz e rire,
E ns a dat mais d' afan e de cossire.

Ai! quals dans es de mi dons N' Azalais!

Non puesc als far, mas de totz jois me lais,

E pren comjat de chantar derenan;
Que planh e plor, e manh coral sospire
M' an mes per lieys en angoissos martire.

Amics N Andrieu, camjat son mei dezire,
Ni ja d' amor non serai mais jauzire.

//


https://en.wikipedia.org/wiki/Pons_de_Capduelh

Capduoill en la viñeta.

Pons de Capduelh (fl. 1160–1220 or 1190–1237) was a troubadour from the Auvergne, probably from Chapteuil. His songs were known for their great gaiety. He was a popular poet and 27 of his songs are preserved, some in as many as 15 manuscripts. Four of his cansos survive with musical notation.

There survives a vida, or short biography, of Pons written by a contemporary and fellow troubadour, Uc de Saint Circ. According to Uc, Pons and troubadour Guillem de Saint Leidier were both from the diocese of Le Puy, and while Guillem was "generous with money" (larcs donaire d'aver), Pons was very stingy (fort escars d'aver). He reportedly loved Azalais, daughter of Bernard VII of Anduze and wife of Oisil de Mercoeur (or Mercuor). (Bernard of Anduze was a patron of many troubadours.) The vida states that "[Pons] loved [Azalais] dearly and praised her and made many good songs about her; and as long as he lived, he loved no other, and when the lady died, he took the cross and went over the sea and died there." According to the razo that follows the vida in some manuscripts, Pons, to test Azalais's love for him, began loving another woman, Audiart, wife of Roselin, lord of Marseille. The rift between them was only healed by the intervention of Maria de Ventadorn and the viscountess of Aubusson. After Azalais's death in 1237, Pons wrote a planh (lament) for her, "De totz caitius sui eu aicel que plus".[1] Some scholars argue that this planh was in fact written for Alazais de Boissazo, who died before 1220, and others have erroneously equated Azalais with the lady known only as Sail-de-Claustra in the poems of Peirol.

Pons was exiled from his homeland in the middle of the 1210s and travelled "through Provence" (per Proensa) in order to join the Fifth Crusade around 1220. According to the untrustworthy Jean de Nostredame, he died after participating in the conquest of Jerusalem, in 1227. Older scholars, such as Friedrich Christian Diez and Max von Napolski, believed that Pons died on the Third Crusade in 1189, but this is conclusively disproven.

The parents of Pons are unknown, but he was of the family of the lords of Fay and had six children identifiable in the records. Pons is probably to be identified with the "Pontius de Capitolio" who appears in documents between 1189 and 1220. Before 1196, Pontius married a woman named Jarentone who brought him the castle of Vertaizon, a fief of the bishop of Clermont, as a dowry. In 1199, Pons imprisoned Bishop Robert of Clermont. In 1205, responding to an inquiry begun by Pope Innocent IIIKing Philip II forced Jarentone to hand over Vertaizon to the bishop. In 1211, Pons and Jarentone, with their three sons, three daughters and three sons-in-law, sold Vertaizon to the bishop for 7,650 marks, of which 7,000 were to be retained by the bishop as compensation for his unlawful imprisonment. Pons's sons were Jourdain, Pierre de Fay and Jarenton.

Pons was probably acquainted with the trobairitz Clara d'Anduza and the troubadours Dalfi d'AlvernhaFolquet de Marselha (whom he praised in a song), and Peirol. Gui de Cavaillon and Ricau de Tarascon invoke Pons and Audiart as judges of their tenso, composed after 1210, and Elias de Barjols also mentions Pons.

Of all Pons's works, with the possible exception of the planh, only his two crusade songs can be dated with confidence to around 1213. "So qu'om plus vol e plus es voluntos" was written after the battle of Las Navas de Tolosa (16 July 1212) and before the battle of Muret (12 September 1213), since it was dedicated to Peter II of Aragon, who died there.
The crusade song "En honor del pair'en cui es", which has the form of a sirventes, refers to war of the Holy Roman Emperor (probably Otto IV) and the King of England against Philip II and the "King of Apulia" (probably Frederick II). This is probably the War of Bouvines.

Pons's songs "S'eu fis ni dis nuilla sazo" and "Tuich dison q'el temps de pascor" are speculatively dated to around 1210.


Cansos

Aissi m'es pres cum celui que cercan

Astrucs es cel cui amors te jojos

Ben es fols cel que reigna

Ben sai que per sobrevoler

Coras que.m tengues jauzen

Ges per la coindeta sason

Humils e francs e fis soplei ves vos

Ja non er hom tan pros

L'adregz solatz e l'aveinens compaigna

L'amoros pensamenz

Lejals amics cui amors te jojos (with music)

Ma domna.m ditz qu'eu fatz orgoill

Meills qu'om no pot dir ni pensar

Per joi d'amor e de fis amadors

Qui per nesci cuidar

S'eu fis ni dis nuilla sazo

Si com celui qu'a pro de valedors

Si totz los gaugz e.ls bes

Tan m'a donat fin cor e ferm voler

Tant mi destrein uns desconortz qi.m ve

Tuich dison q'el temps de pascor

Us gais conortz me fai gajamen far (with music)

Crusade songs

Ar nos sia capdelhs e garentia

En honor del pair'en cui es

So qu'om plus vol e plus es voluntos

Descorts

Un gai descort tramet leis cui dezir

Planhs

De totz caitius sui eu aicel que plus


Aubrey, ElizabethThe Music of the Troubadours. Indiana University Press, 1996. ISBN 0-253-21389-4

Chambers, Frank M. Review of "Le troubadour Pons, seigneur de Chapteuil et de Vertaizon: son temps, sa vie, son oeuvre" by Jean Perrel. Romance Philology 32, 1 (1978): 140.

Lucas, H. H. "Pons de Capduoill and Azalais de Mercuor: A Study of the Planh". Nottingham Mediaeval Studies 2 (1958): 119–13.

Poe, Elizabeth Wilson. "Old Provençal Escars/Escas: "Poor"? Reconsidering the Reputation of Pons de Capdoill". Tenso 4, 2 (1989): 37–58.

Fabre, ClaudeLe Troubadour Pons de Chapteuil, quelques remarques sur sa vie et sur l'esprit de ses poèmes. Le Puy-en-Velay: Peyriller, Rouchon et Gamon, 1908.

Napolski, Max vonLeben und Werke des Trobadors Pons de Capduoill. Halle: Niemeyer, 1879.

Perrel, Jean. "Le troubadour Pons, seigneur de Chapteuil et de Vertaizon, son temps, sa vie, son oeuvre". Revue d'Auvergne 90, 2–3 (1976): 89–199.

Thomas, Antoine. "L'identité du troubadour Pons de Chapteuil". Annales du Midi 5 (1893): 374–79.