Affichage des articles dont le libellé est vermelh. Afficher tous les articles
Affichage des articles dont le libellé est vermelh. Afficher tous les articles

dimanche 11 février 2024

Lexique roman; El, Elh, - Aquil, Aquilh

 El, Elh, art. m. sing., lat. ellum, le. 

Voyez la Grammaire romane, p. 42 et 110. 

Suj. S'el segles dura guaire.

Pons de Capdueil: So qu'hom plus. 

Si le siècle dure guère.

S'el annatz volgues rendre l'argen.

Lanfranc Cigala: Estiers mon. 

Si le vieux voulait rendre l'argent.

Dis el libre de Genezi qu'el comensamen del mon, creet Dieus lo cel e la terra. Hist. de l'ancien et du nouv. Test., fol. I.

(chap. Diu lo llibre del Génessis que al escomensamén del mon, va creá Deu lo sel y la terra.)

Le livre de la Genèse dit qu'au commencement du monde, Dieu créa le ciel et la terre.

Si no fos N Albricx, 

El marques que es tos dicx.

Hugues de S.-Cyr: Messonget. 

Si ne fut le seigneur Albric, le Marquis qui est ton rempart.

Rég. dir. Sec mon dan e fug el be.

Elias de Barjols: En atretal.

Je suis mon dommage et je fuis le bien.

Tira el cat escoyssen.

Le Comte de Poitiers: En Alvernhe. 

Tire le chat écorchant. 

Bastiscam doncx en ferma peazo

El pretz que i s ten, quan l'autre van cazen. 

Folquet de Marseille: Hueimais no. 

Bâtissons donc en ferme appui le mérite qui s'y maintient, quand les autres vont tombant. 

Ab lo libre tocha el front, 

Los uilz, lo mento e la cara.

Roman de Flamenca, fol. 55. 

Avec le livre il touche le front, les yeux, le menton et la face. 

Rég. ind. El Capitoli lendema, al dia clar.

(chap. Al Capitoli en son demá, al día cla.)

Poëme sur Boèce.

Au Capitole le lendemain, au jour clair.

Que ames may un petit auzel el punh que una grua volan el cel.

(chap. Que preferíe un muixonet al puñ que una grulla volán al sel.)

V. de G. Faidit.

Qu'il aimât mieux un petit oiseau au poing qu'une grue volant au ciel.

Ins el cor port, domna, vostra faisso.

Folquet de Marseille: En chantan. 

Dedans au coeur je porte, dame, votre façon. 

ANC. FR. Suj. Devant le duc el grant palais où el grant conseil ere et li petit.

Ville-Hardouin, p. 12. 

Rég. El traïtor unt otrié

Sa félonie è sa faintié.

Roman de Rou, v. 631.

Ferid Abner ens el costel.

Anc. trad. des Livres des Rois, fol. 44. 

Seient plaizanz les paroles de ma bouche e li purpeusement de mun cuer el tuen esguardament.

Anc. trad. du Psaut., n° I, ps. 18. 

El buisson vienent trestot droit.

Fables et cont. anc., t. 1, p. 98.

ANC. PORT. Em el rey de Cambaya... 

El rey do Malabar. 

V. de D. J. de Castro, t. 1, p. 51 et 60. 

ANC. IT. Hai creduto el mio ressurrexire.

Jacopone da Todi, od. III, 17.

ESP. El. (chap. lo; encara se fa aná este artícul a Tortosa, Lleida, Lo Pau de Pons, etc.)

3. Els, Elhs, art. m. plur., les, aux.

Suj. Vertut an

Els angel e 'ls arcangel gran 

De complir lo comandamen 

De Dieu.

Brev. d'amor, fol. 20. 

Les anges et les archanges ont grande vertu d'accomplir le commandement de Dieu. 

Elhs Sarrasis fugiro tota la nueyt. Philomena.

(chap. Los sarracenos, moros, van fugí tota la nit.)

Les Sarrasins fuirent toute la nuit.

Rég. dir. Totz tres gaban qu'els marc e 'ls esterlis

Faran metre els enaps e 'ls bacis. 

Rambaud de Vaqueiras: Del rei. 

Tous trois clabaudent que les marcs et les sterlings feront dépenser les coupes et les bacins. 

Rég. ind. Gart me Dieus d'aital vida... 

Qu'ieu vos si' obediens

Ni m torn els vostres tormens. 

Elias de Barjols: Amors be m platz. 

Que Dieu me garde de telle vie... que je vous sois obéissant et je retourne aux vôtres tourments. 

Totz escritz trobat ho ay 

Els libris de antiquitat.

(chap. Tot escrit u hay trobat als llibres de antigüedat.)

Los XV signes de la fi del mon. 

Tout écrit j'ai trouvé cela aux livres de l'antiquité.

- Del, art. m. sing., du.

Reclama Deu del cel, lo rei, lo grant. Poëme sur Boèce.

Réclame Dieu du ciel, le roi, le grand.

Tolc las armas del cavalier Vermelh. 

Rambaud de Vaqueiras: Era m requer. 

Enleva les armes du chevalier Vermeil.

ANC. FR. Les homes del hundred... Home del plaidant.

L. de G. le Conquérant, 26 et 28. 

ANC. CAT. Lo gros del bech e les nars.

Trad. catal. (catalane) dels Auz. cass.

ANC. PORT. IT. Bel.

- Dels, art. m. plur., des.

Rég. ind. Cavalhs dels mortz e dels nafratz. 

Bertrand de Born: Be m play lo.

Chevaux des morts et des blessés.

ANC. FR. Es cambres dels reis meesmes.

Anc. trad. du Psaut. de Corbie, p. 104.

3. El, Elh, Ell, pr. pers. m. 3e pers. sing., lat. ellum, il, lui, le. 

Suj. El era 'l meler de tota la onor. Poëme sur Boèce.

(chap. Ell ere lo milló de tota la honor : siñoría.)

Il était le meilleur de toute la seigneurie.

Car ell sabra trastot l'escrig. Évangile de Nicodème.

Car il saura l'écrit tout entier.

Ja no er vencutz, ni el no vens. 

Folquet de Marseille: Tant m'abellis. 

Jamais il ne sera vaincu, ni il ne vainc. 

Mas elh era sobre totz elegit.

Giraud de Calanson: Bel senher. 

Mais il était sur tous élu. 

Rég. dir. No 'l te tolrei... ni el te vedarei. Acte de 960.

Je ne te l'ôterai... ni te le prohiberai. 

Tos temps dic qu'el plorarai.

V. de S. Alexis. 

Je dis toujours que je le pleurerai.

Anec ferir lo rei de Tudelha, aissi que elh e 'lh caval fendec per mieg.

Philomena.

Il alla frapper le roi de Tudèle, ainsi qu'il fendit lui et le cheval par le milieu. 

Rég. ind. Non ai drech el fieu qu'ieu ai.

P. Rogiers: Tant ai mon.

Je n'ai droit au fief que j'ai. 

El fons d'iffern.

P. Cardinal: Un sirventes vuelh. 

Au fond d'enfer.

Aissi cum nays aigua de fon,

Nays d'el cavalaria.

P. Cardinal: Ieu volgra. 

Ainsi comme eau naît de fontaine, naît de lui chevalerie.

Autras plassas que d'el tenian. Chronique des Albigeois, col. 31.

Autres places qu'ils tenaient de lui. 

ANC. FR. Suj. S'el comparra ainz qu'il s'en tort.

Roman du Renart, t. II, p. 147.

Rég. Cil sor le pennil sa main met, 

S'el senti créu et barbé.

Fables et cont. anc., t. IV, p. 202. 

Vint à Tybert, s'el volt ferir.

Roman du Renart, t. II, p. 156. 

ANC. PORT. Se... o senhor d'el responda por el. Foral de Thomar.

ANC. IT. Ed el mi piace.

Boccaccio, nov. 71, 1.

CAT. Ell. ESP. Él. (chap. ell, ells, ella, elles.)

4. Els, Elhs, pron. pers. m. 3e pers. plur., ils, eux, les. 

Suj. Bels vergiers on els estan.

P. Cardinal: Quan vey lo.

Beaux vergers où ils sont.

Quar ades tot lur voler non an, 

Els van dizen qu'amors torn' en biays. 

B. de Ventadour: Quan la fuelha. 

Parce qu'incessamment ils n'ont pas tout leur vouloir, ils vont disant qu'amour tourne en biais. 

Rég. dir. M'es bon e belh hueymais qu'ieu m'entremeta

D'un sirventes per elhs aconortar. 

Bertrand de Born: Pus Ventedorn. 

Il m'est bon et beau désormais que je m'entremette d'un sirvente pour les encourager.

Bel m'es qu'ieu veia en un bel camp rengatz

Els, et ill nos.

Blacasset: Gerra mi play. 

Il m'est beau que je voie en un beau champ eux rangés, et eux nous.

Rég. ind. Ma perda es razos qu'a els duelha.

Boniface Calvo: S'ieu ai perdut.

Il est raison que ma perte à eux peine.

Pero us d'els mi veira a son dan.

(chap. Pero un d'ells me vorá per al seu mal.)

Blacasset: Gerra mi play. 

Pourtant un d'eux me verra à son dommage.

Ab els societat non auran. Titre de 1025.

(chap. En ells sossiedat no tindrán.)

Avec eux ils n'auront société.

ANC. FR. Suj. Els s'en traïrent tretuit arriers.

Huon de Méri, Tourn. de l'Antechrist.

Rég. dir. Cest essample lur volt mustrer

Li seinz Deu pur els afraier.

Marie de France, t. II, p. 422.

Rég. ind. Mult fa granz descroissement à cels de l'ost qui en Venise aloient, et els en avint grant mésaventure.

Ville-Hardouin, p. 21. 

La dame de miséricorde, 

Ce dient il, à els s'acorde.

Fables et cont. anc., t. II, p. 295. 

Orent victoire saus grant domage d'els ne de leur gent.

Chron. de Fr., t. V, 242. 

CAT. Ells, ellos. ESP. Ellos. PORT. Elles. (chap. Ells, elles.)

Ce pronom, qui, comme je l'ai dit dans le Résumé de la Grammaire romane, t. I, p. XLIX, note, n'est à proprement parler qu'un substantif pronominal, employé neutralement, devient parfois un substantif indéterminé.

Seingner, dis Bertrans, el es ben vers qu'eu o dissi.

V. de Bertrand de Born. 

Seigneur, dit Bertrand, il est bien vrai que je le dis.

Tot primierament el m' es avis que hoc.

L'Arbre de Batalhas, fol. 103. 

Tout premièrement il m'est avis que oui. 

ANC. FR. Se il n'est par l'assentiment dou dit Loys. 

Arch. du roy., tr. des chart., reg. LII, pièce 6.

5. Ed, pron. pers. m. 3° pers., il, lui.

Sing. Si ed estava l'an absens fora de la Lengua d'oc. 

(chap. Si ell estebe un añ aussén fora de la llengua d'oc : Languedoc, òc, och, hoc.) 

Cout. de Condom de 1313.

S'il demeurait l'année absent hors de la Langue d'oc.

Lo deit procuraire et sindic a jurat que ed tendra et fara tenir, etc.

Tit. de 1412. Bordeaux. Bibl. Monteil. 

Ledit procureur et syndic a juré qu'il tiendra et fera tenir, etc. 

Plur. Et apres eds deben jurar.

(chap. Y después ells deuen jurá; churá.)

Titre de 1080. Fors du Bearn.

Et après ils doivent jurer. 

Si edz son trobat sufficiens.

Ord. des R. de Fr., 1462, t. XV, p. 477. 

S'ils sont trouvés suffisants.

6. Ela, Elha, Ella, pron. pers. f. sing., lat. ellam, elle.

Suj. Ella m ders un pauc lo mento.

Gavaudan le Vieux: Desemparatz. 

Elle me lève un peu le menton.

Mas elha m deu mon mielhs triar. 

Le Comte de Poitiers: Mout jauzens. 

Mais elle me doit trier mon mieux. 

Rég. Que non ames autra dompna mas ella. 

V. de Guillaume de Cabestaing.

Qu'il n'aimât autre dame qu'elle. 

En Olivier de Saissac... si entendia en ela.

V. de Raimond de Miraval. 

Le seigneur Olivier de Saissac... s'affectionnait en elle.

Mas non las auzava dire a ela.

(chap. Pero no les osabe di an ella; v. osá; no se atrevíe.)

V. d'Arnaud de Marueil.

Mais il ne les osait dire à elle.

Avia voluntat d'un trobador que trobes d'ella.

V. de Richard de Barbezieux.

Elle avait volonté d'un troubadour qui trouvât d'elle.

CAT. ESP. PORT. IT. (chap.) Ella.

7. Elas, Elhas, Ellas, pron. pers. f. plur., elles.

Suj. Quant elas nos an

Mot escalfatz en lur amor.

Brev. d'amor, fol. 203. 

Quand elles nous ont moult échauffés en leur amour.

Elhas non o degron suffrir. 

Le moine de Montaudon: Autra vetz.

Elles ne le devraient souffrir. 

Rég. Mas se sap feigner enamorat ad ellas. 

V. de Hugues de S. Cyr. 

Mais il sut se feindre enamouré pour elles.

Diatz de quals d'elhas o d'els.

Giraud de Borneil: Per solatz.

Dites de quels d'elles ou d'eux. 

CAT. Elles, ellas. ESP. PORT. Ellas. (chap. elles.)

8. Il, Ill, art. m. plur. lat. illi, les.

Suj. Abans que il blanc puoi sion vert.

(chap. Abans de que los blancs puchs estiguen (siguen) verts.)

Pierre d'Auvergne: Abans que.

Avant que les blancs sommets soient verts. 

D' esterlins foro ill primier conrey. 

Bertrand de Born: Pus li baron.

Les premiers équipements furent de sterlings. 

Rég. dir. Bel m'es cant aug...

Li brut e il crit e il masan

Que il corn e las trombas fan. 

P. de Bergerac: Bel m'es. 

Il m'est beau quand j'entends... les bruits et les cris et les tapages que les cors et les trompes font. 

Ill crozat van reptan.

Bertrand de Born: Ara sai. 

Les croisés je vais accusant. 

ANC. IT. Quando la barca ferì sopra il lito.

Boccaccio, nov. 42, 6.

9. Il, ill, pron. pers. m. sing., lat. illi, il, lui, à lui.

Suj. Il li dara tal aventura

Que mout sera valen e bona.

Roman de Flamenca.

Il lui donnera telle aventure qui moult sera précieuse et bonne.

IT. Il.

Rég. ind. Ab que il jur e il man.

T. d'Aimeri de Peguilain et d'Elias d'Uisel: N Elias.

Pourvu que je lui jure et lui mande.

Vostre auzel febre destrenh...

Sa pluma li trembla e ill bat.

Deudes de Prades, Auz. cass.

La fièvre étreint votre oiseau... Sa plume lui tremble et lui bat. 

ANC. IT. E se voil il porrete ben mente nel viso,

Egli è ancora mezzo ebbro.

Boccaccio, nov. 68, 20.

10. Il, Ilh, Ill, pron. pers. m. plur., lat. illi, ils, eux.

Suj. Il fan los mortals peccatz.

Guillaume de Figueiras: No m laissarai.

Ils font les mortels péchés.

Bel m'es qu'ieu veia en un bel camp rengatz

Els, et ill nos.

Blacasset: Gerra mi play. 

Il m'est beau que je voie en un beau champ eux rangés, et eux nous.

Ben sapchan qu'els pretz aitan pauc com ilh me.

Sordel: Planher vuelh. 

Qu'ils sachent bien que je les prise autant peu comme eux moi.

ANC. FR. Quanqu'il avoient leur tollirent...

Mes il faillent apertement.

Guillaume Guiart, p. 34 et 35.

11. Il, ilh, ill, art. f. sing. lat. illa, la, lui.

Suj. S'il bella, lai on jai,

No m'acuelh pres de se.

B. de Ventadour: Pus mi preiatz. 

Si la belle ne m'accueille près de soi, là où elle git. 

Ill vostra janglosia... 

Me desplatz chascun dia.

Garin d'Apchier: Veillz Comunal.

La votre moquerie... me déplaît chaque jour. 

Rég. dir. Dieu prec...

E ilh verge Maria.

P. Cardinal: Falsedatz. 

Je prie Dieu.. et la vierge Marie. 

Rég. ind. Il clamarai merce.

Folquet de Marseille: Ab pauc ieu.

Je lui crierai merci.

12. Il, ilh, ill, pron. pers. f. sing., lat. illa, elle, à elle, lui.

Suj. Il m'encolpet de tal re

Don mi degra venir graz.

Bernard de Ventadour: Conortz.

Elle m'inculpa de telle chose dont il me devrait venir gré.

Puois la regina d'amor

M'a pres per entendedor,

Ben puesc far cinc, et illa terna.

Bertrand de Born: Greu m'es.

Puisque la reine d'amour m'a accepté pour soupirant, je puis bien faire cinq, et elle terne. 

Ilh m'es mala, eu li suy bos; 

Anhels suy, ilh m'es leos.

(chap. Elle me es roína, yo li soc bo; cordé soc, ella me es león.)

Hugues de S.-Cyr: Nulha res que.

Elle m'est méchante, je lui suis bon; je suis agneau, elle m'est lion.

Rég. ind. M'iras ma dona vezer,

E ill diguas lo mieu afaire.

Pierre d'Auvergne: Rossinhol. 

Tu m'iras voir ma dame, et dis-lui la mienne affaire

S'ill plagues, ela m pogr' enriquir.

Aimeri de Belmont: Ja n'er credutz.

S'il lui plaisait, elle me pourrait enrichir.

13. Cel, Celh, Cell, Sel, Selh, Sell, pron. dém., m. sing., ce, cet, celui, celui-là. 

Nota. À proprement parler, ce n'est point un pronom, car jamais ce mot ne remplace réellement un nom; mais, au masculin comme au féminin, il est tour à tour:

1°. Substantif indéterminé, quand il ne se rapporte à aucun substantif;

2°. Substantif démonstratif, quand il se rapporte à un ou plusieurs substantifs, et qu'il est lui-même sujet ou régime;

3°. Adjectif démonstratif, quand il se rapporte par l'ordre de la phrase ou par le sens à un ou plusieurs substantifs sujets ou régimes;

Toutefois, comme je l'ai déjà dit, t. I, p. XLIX, note, je me sers du mot pronom pour me conformer à l'usage. 

Suj. Non es fis drutz cel que s camja soven,

Ni bona domna cella qui lo cossen. 

T. de Blacas et de P. Vidal: Peire. 

N'est pas loyal galant celui qui se change souvent, ni bonne dame celle qui le lui permet. 

Es tracher sel que fai trassios.

Bertrand Carbonel: Joan Fabre. 

Est traître celui qui fait trahison.

Sell nos ira trastotz salvar. Évangile de Nicodème. 

Celui-là nous ira sauver tous.

Rég. dir. Si cell m'aduzes que ieu auzi cridar. 

Évangile de Nicodème. 

Si tu m'amènes celui que j'entendis crier.

Mortz, menat n'as selh qu'en poder 

Avia pretz fi e veray.

Jean Esteve: Planhen, ploran. 

Mort, tu en as emmené celui qui avait en pouvoir mérite pur et loyal.

Cel armat destrier... 

Pretz may que lebrier.

B. Arnaud de Montcuc: Er can li. 

Ce destrier armé .. je prise plus que levrier. 

Rég. ind. A cel que pus li pot tanher.

Bertrand de Born: Mout mi plai. 

A celui qui peut plus lui convenir. 

A selh que m fetz e m formet de nien. 

P. Cardinal: Un sirventes. 

A celui qui me fit et me forma de néant. 

ANC. FR. A qui moult plesoit cel ator.

Roman du Renart, t. I, p. 17. 

ANC. CAT. Cell.

Pl. suj. Cells que o reculhon e o celon. V. et Vert., fol. 14.

Ceux qui le recueillent et le cèlent.

Selhs qu'an freytz ni calors 

Suffert per mi, ni lur sanc escampat.

Folquet de Romans: Quan lo dous. 

Ceux qui ont souffert froid et chaleur pour moi, et répandu leur sang.

Cels que no i podian anar. V. de S. Alexis. 

Ceux qui n'y pouvaient aller. 

Rég. dir. Cells que podion covertir, 

A lor crezensa far venir, 

Batejavon.

Évangile de Nicodème. 

Ils baptisaient ceux qu'ils pouvaient convertir, faire venir à leur croyance.

En la crotz salvet selhs que perdia. 

Pons de Capdueil: Er nos sia. 

En la croix il sauva ceux qu'il perdait. 

Selhs per pecx 

Tenc totz e per gent grossa. 

Germonde de Montpellier: Greu m'es. 

Je tiens tous ceux-là pour niais et pour gent grossière. 

Rég. ind. Que aprenda cascus

De cels que sabon plus.

Arnaud de Marueil: Rasos es. 

Que chacun apprenne de ceux qui savent davantage.

Veias d'ayssells c'an pozestatz

Que fan a sells que, e veritatz, 

Dizon el mon co son destrugz.

Évangile de Nicodème. 

Voyez de ceux qui ont pouvoir ce qu'ils font à ceux qui, en vérité, disent au monde comment ils sont détruits.

Deu donar son argen 

A selhs qu'iran.

Pons de Capdueil: En honor. 

Doit donner son argent à ceux qui iront.

ANC. FR. Cels qui vivent de bone vie.

Fables et cont. anc., t. IV, p. 124. 

A Arraz vint, cels assega.

Roman de Rou, v. 5838. 

Par tuz cels de la maisun.

Marie de France, t. II, p. 425. 

ANC. CAT. Cels, cells.

14. Cela, Celha, Cella, Sela, Selha, Sella, pr. dém. f. sing., celle, celle-là, cette.

Suj. En lo nominatiu singular deu hom dire... cela.

Leys d'amors, fol. 71. 

En le nominatif singulier ou doit dire... celle. 

Ditz que vos es sela res 

Cui cove mais honors e bes.

Arnaud de Marueil: Totas bonas. 

Je dis que vous êtes cette chose à qui honneur et bien conviennent davantage.

Cella dona ben aia 

Que non fai languir son amic.

Roman de Flamenca, fol. 56. 

Bien ait cette dame qui ne fait languir son ami. 

Rég. dir. Amat aurai

En perdon lonjamen

Selha on ja merce non trobarai.

B. de Ventadour: Bels m'es. 

J'aurai aimé en vain longuement celle où je ne trouverai jamais merci. En l'acuzatiu singular deu hom dire... cela.

Leys d'amors, fol. 72. 

En l'accusatif singulier on doit dire... celle. 

Anc non ac en la cort baro, 

Cavayer, donzel ni donzela, 

Sesta ni sest, ni sel ni sela 

De las novas no s'azautes.

R. Vidal de Bezaudun: Unas novas.

Il n'y eut oncques en la cour baron, chevalier, damoisel ni damoiselle, celle-ci ni celui-ci, ni celui-là ni celle-là qui ne fût satisfait des nouvelles. Rég. ind. En lo datiu singular deu hom dire... a cela.

Leys d'amors, fol. 72. 

En le datif singulier on doit dire... à celle.

Vas sella de cui m'es belh.

Bertrand de Born: Greu m'es. 

Vers celle de qui il m'est beau. 

ANC. FR. Les dames spartaines le trouvèrent plus grand et plus beau que jamais, tellement qu'il n'y eut celle qui ne réputast Chélidonide bien heureuse d'avoir un tel ami.

Amyot, Trad. de Plutarque, Pyrrhus, t. IV, p. 181. 

En celle bataille ot moult de gent de grand bobant qui s'en vindrent moult heureusement fuiant. Joinville, p. 53.

ANC. CAT. Cella.

Pl. suj. En lo nominatiu plural deu hom dire... celas.

Leys d'amors, fol. 71. 

En le nominatif pluriel on doit dire... celles. 

Non devon aver mal resso 

Per tal celas que bonas so.

Brev. d'amor, fol. 205. 

Ne doivent pas avoir mauvaise réputation pour telle chose celles qui sont bonnes.

Rég. dir. Cant hom auria cercat

Tot est mon, e pueis mentagudas 

Totas cellas que son nascudas, 

No n'auria hom una trobada 

Tan bella ni tan gen formada; 

Que sos ueils e sa bela cara

Fan oblidar, qui ben l'esgara, 

Totas cellas que vistas a.

Roman de Jaufre, p. 36. 

Quand on aurait parcouru tout le monde, et puis rappelé toutes celles qui sont nées, on n'en aurait pas trouvé une si belle ni si bien formée; vu que ses yeux et sa belle mine font oublier, qui bien la regarde, toutes celles qu'on a vues.

Rég. ind. Si ab vos al de joi carestia,

Ben l'auria ab cellas que no n'an. 

R. Bistors d'Arles: Aissi col. 

Si avec vous j'ai rareté de plaisir, je l'aurais bien avec celles qui n'en ont pas.

Seran pauzat en celas penas.

Liv. de Sydrac, fol. 98. 

Seront posés en ces peines.

ANC. FR. De toutes celles vertus qui appartiennent à mensuétude de meurs.

Tr. des Offic. de Cicéron, fol. 80, v°. 

ANC. CAT. Cellas.

15. Cil, Cill, Cilh, Sil, Silh, pr. dém. f. sing. suj., celle.

Cil d'avant a nom Providenza.

Deudes de Prades, Poëme sur les Vertus. 

Celle d'avant a nom Providence.

Pois cill cui sui amaire... 

Vol mi e mas chansos.

Gaucelm Faidit: L'onrat jauzens. 

Puisque celle à qui je suis amant... veut moi et mes chansons.

Pos vas me s'orguelha

Cilh qu'ieu plus volgr' aver.

B. de Ventadour: Lanquan. 

Puisque celle que je voudrais le plus avoir, s'irrite contre moi.

Sil que plus en degra aver 

No n'a ges, doncs on la querrai?

B. de Ventadour: Quan vey la. 

Celle qui plus en devrait avoir n'en a point, donc où la chercherai-je?

Silh que no m vol esser humana.

B. de Ventadour: Ja mos chantars. 

Celle qui ne me veut être humaine.

16. Cil, Cill, Cilh, Sill, Silh, p. dém. m. pl. suj., ceux.

Us sobron cil que no valon nien.

Boniface Calvo: Ges no m'es. 

Vous dominent ceux qui ne valent rien. 

Donc sapchan ben, cill qu'ieu dic qu'aiso fan, 

Que Dieus escriu so que dig e faig an.

Bertrand de Born: Ara sai eu. 

Donc qu'ils sachent bien, ceux que je dis qu'ils font ceci, que Dieu écrit ce qu'ils ont dit et fait. 

Tug cilh que amon valor.

Gaucelm Faidit: Tug cilh.

Tous ceux qui aiment valeur.

Gaucelm, sill c' amon ab enguan

Non senton los maltraitz d'amor. 

T. d'Albert Marquis et de G. Faidit: Gaucelm. 

Gaucelm, ceux qui aiment avec tricherie ne sentent pas les tourments d'amour.

Dizon silh del Colombier, 

Qu'en prengua dreg, si m'agrada. 

Bertrand de Born: Rassa, mes. 

Disent ceux du Colombier, que j'en prenne droit, s'il me convient.

ANC. FR. Cil servent Deu à haute voiz, 

Cil sont jor et nuit en la croiz. 

Fables et cont. anc., t. II, p. 343. 

Si cum sunt ore cil blanc moine, 

Cil noir, cil réguler chanoine, 

Cil de l'Ospital, cil du Temple.

Roman de la Rose, v. 351.

17. Celui, Selui, Selhuy, pr. dém, m. sing., celui, celui-là.

Conosc ben selhuy qui m ri.

Le Comte de Poitiers: Ben vuelh que. 

Je connais bien celui qui me rit.

Voyez Lui.

18. Aicel, Aicelh, Aisel, Aiselh, Aissel, Aisselh, pr. dém. m. sing., celui, celui-là. 

Les observations faites au sujet de cel s'appliquent également à aicel et à aquel, placé immédiatement après aicel.

Suj. Aicelh sera fil de Dieu apelatz.

Bertrand d'Allamanon: D'un sirventes. 

Celui-là sera appelé fils de Dieu. 

En lo nominatiu singular deu hom dire... aycel.

Leys d'amors, fol. 71. 

En le nominatif singulier on doit dire... celui-là. 

Rég. dir. Bona domna, ja aisel no crezatz 

Qu'ab engan vai, e si es enganatz. 

Arnaud de Marueil: Aissi cum selh. 

Bonne dame, ne croyez jamais celui qui va avec tromperie, et ainsi est trompé.

En l'accusatiu singular deu hom dire... aycel.

Leys d'amors, fol. 72. 

En l'accusatif singulier on doit dire... celui-là. 

Rég. ind. En la honor d'aisselh qu'en crotz fo mes.

Le Chevalier du Temple: Ira e dolor. 

En l'honneur de celui qui fut mis en croix. 

Ab selh esguar m'entret en aissel dia Amors.

Sordel: Bel m'es ab motz. 

Avec ce regard amour m'entra en celui jour. 

ANC. FR. Icel ne blandis ni ne dout.

Bibl. Guiot, v. 1036. 

Pl. suj. Totz aisselhs que per la su' amor 

Volran morir e viure.

Guillaume Figueiras: Totz hom qui.

Tous ceux qui pour la sienne amour voudront mourir et vivre.

Rég. dir. En l'accusatiu... plural... aycels. 

Leys d'amors, fol. 72. 

En l'accusatif... pluriel... ceux-là. 

Rég. ind. A totz aisselhs qu'en joy volon estar. 

Arnaud de Marueil: En mon cor. 

A tous ceux qui en joie veulent être.

19. Aicela, Aicelha, Aisela, Aiselha, Aissela, Aisselha, pr. dém. f. sing., celle, celle-là, cette. 

Suj. Es aicella que tan gen m'a conquis. 

Giraud de Borneil: Ar ai gran. 

Elle est celle qui si gentiment m'a conquis. 

Dona, vos es aisela res.

Arnaud de Marueil: Dona, sel que. 

Dame, vous êtes cette chose. 

Rég. dir. En l'accusatiu singular deu hom dire... aycela.

Leys d'amors, fol. 72. 

En l'accusatif singulier on doit dire... celle-là.

Rég. ind. En lo genitiu singular deu hom dire... d'aycela... en lo datiu singular... ad aycela... en l'ablatiu singular... ab aycela. 

Leys d'amors, fol. 72. 

En le génitif singulier on doit dire... de celle-là... en le datif singulier... 

à celle-là... en l'ablatif singulier... avec celle-là. 

Pl. suj. Aissellas putas ardens

Qui son d'autrui maritz cossens. 

Marcabrus: Pus mos. 

Ces prostituées ardentes qui sont consentantes d'autres maris. 

Rég. dir. Esgarda aicellas causas que son escrichas en el.

Trad. de l'Apocalypse. 

Regarde ces choses qui sont écrites en lui. 

Rég. ind. En lo genitiu plural deu hom dire... d'aycelas... en lo datiu plural... ad aycelas... en l'ablatiu plural... ab aycelas. 

Leys d'amors, fol. 72. 

En le génitif pluriel on doit dire... de celles-là... en le datif pluriel... 

à celles-là... en l'ablatif pluriel... avec celles-là.

10. Aicil, Aicill, Aicilh, Aisil, Aisilh, pr. dém. m. pl. suj., ces, ceux, ceux-là. En lo nominatiu plural deu hom dire... aycil.

Leys d'amors, fol. 71. 

En le nominatif pluriel on doit dire... ceux-là.

Aicill que vergoigna non an.

Marcabrus: Emperaire. 

Ceux qui n'ont pas vergogne. 

Aisil dui traidor... 

Me fan viure ab dolor.

B. de Ventadour: Lo gens temps. 

Ces deux traîtres... me font vivre avec douleur.

21. Aquel, Aquelh, pr. dém. m. sing., ce, cet, celui, celui-là.

Suj. Aquel qui la non estai fermament... 

Tot aquel libres era de fog ardent. 

Poëme sur Boèce. 

Celui qui là ne se tient fermement... 

Tout ce livre était de feu ardent.

Aquelh lauzars es blasmamens. 

Rambaud d'Orange: Peire Rogiers. 

Ce louer est blâme. 

Rég. dir. En l'acusatiu singular deu hom dire... aquel.

Leys d'amors, fol. 72. 

En l'accusatif singulier on doit dire... celui-là. 

Pueis Dieus, per sa gran bontat,

M'a un pauc de saber donat,

Aquel meteis vuelh desplegar.

(chap. literal: Pos Deu, per sa gran bondat, me ha un poc de sabé donat, aquell mateix vull desplegá, desarrollá.)

Brev. d'amor, fol. 1.

Puisque Dieu, par sa grande bonté, m'a donné un peu de savoir, celui-là même je veux déployer. 

Rég. ind. Sia d'aquel que tenra Fox.

Actes avant 1080, p. 53. 

Soit de celui qui tiendra Foix.

CAT. (chap.) Aquell. ESP. ANC. PORT. Aquel. PORT. MOD. Aquelle. IT. Quello.

Pl. suj. Aquels auran tos temps mais alegransa. 

Raimond Gaucelm: Qui vol aver. 

Ceux-là auront toujours plus allégresse. 

Rég. dir. Dementia aquels que disian qu'el non agues bes.

(chap. Desmentíe an aquells que díen o dieben qu'ell no teníe bens.)

V. de Raimond de Miraval.

Il démentait ceux qui disaient qu'il n'avait pas biens.

Rég. ind. So que pert de sai aunidamens, 

Vol demandar ad aquels de Turquia. 

Bertrand d'Allamanon: Ja de chantar. 

Ce qu'il perd ici honteusement, il veut le demander à ceux de Turquie.

CAT. (chap.) Aquells. ESP. Aquellos. PORT. Aquelles. IT. Quelli.

22. Aquela, Aquella, Aquelha, pr. dém. f. sing., cette, celle, celle-là.

Suj. En lo nominatiu singular deu hom dire... aquela.

Leys d'amors, fol. 71. 

En le nominatif singulier on doit dire... celle-là.

Aquella gent deu sopar.

(chap. Aquella gen deu sopá.)

Roman de Jaufre, fol. 12. 

Cette gent doit souper. 

Rég. dir. En l'acusatiu singular deu hom dire... aquela.

Leys d'amors, fol. 72. 

En l'accusatif singulier on doit dire... celle-là. 

Rég. dir. D' aquella forza que es ni adenant sera.

Actes avant 1080, p. 58. 

De cette forteresse qui est et dorénavant sera.

CAT. ESP. PORT. (chap.) Aquella. IT. Quella. 

Suj. et rég. dir. En lo nominatiu plural deu hom dire... aquelas... en l'acusatiu plural... aquelas.

Leys d'amors, fol. 71 et 72. 

En le nominatif pluriel on doit dire... celles-là... en l'accusatif pluriel... celles-là.

Rég. ind. Las meillors dompnas e las plus valens d'aquelas encontradas.

V. de Raimond de Miraval. 

Les meilleures dames et les plus méritantes de ces contrées. 

CAT. ESP. PORT. Aquellas. IT. Quelle.

23. Aquil, Aquilh, pr. dém. f. sing. suj., cette, celle, celle-là.

Crezet que per Dieu voluntat

Li fos aquilh femna venguda.

V. de sainte Énimie, fol. 10. 

Elle crut que cette femme lui fût venue par la volonté de Dieu.

24. Aquil, Aquilh, pr. dém. m. pl. suj., ces, ceux, ceux-là. 

En lo nominatiu plural deu hom dire... aquil o aquilh.

Leys d'amors, fol. 71. 

En le nominatif pluriel on doit dire... ceux ou ceux-là.

Cant aquil auzon la razon, 

Son torn lo lieg vengut coren.

Roman de Jaufre, fol. 46. 

Quand ceux-là entendent la raison, ils sont venus autour du lit courant.

dimanche 8 octobre 2023

Rambaud de Vaqueiras. Raimbaut.

Rambaud de Vaqueiras.

Rambaud de Vaqueiras. Raimbaut.

I.

Savis e folhshumils et orgulhos,
Cobes et larcx e volpils et arditz
Sui, quan s' eschai, e jauzens e marritz,
E sai esser plazens et enoios,
E vils e cars e vilas e cortes,
Avols e pros, e conosc mals e bes,
Et ai de totz bos ayps cor e saber,
E s' en re faill, fatz o per non poder.

En totz afars sui savis e ginhos,
Mas mi dons am tan qu' en sui enfolhitz,
E 'l sui humils on piegz mi fai e m ditz,
E n' ai erguelh, quar es tan belha e pros,
E sui cobes qu' ab son belh cors jagues
Tan que plus larcx en suy e mielhs apres,
E sui volpils, quar no l' aus enquerer,
E trop arditz, quar tan ric joy esper.

Belha domna, tal gaug mi ven de vos
Que marritz sui, quar no vos sui aizitz;
Qu' ieu sui per vos als pros tant abelhitz,
Qu' enuian s' en li malvat enuios;

Be m tenrai vil s' ab vos no m val merces,
Qu' ieu m tenh tan car per vos en totas res
Que per vilan m' en fatz als croys tener,
E per cortes als pros tan sai valer.

D' amor ditz mal en mas autras chansos,
Per mal que m fetz la belha enganairitz;
Mas vos, domna, ab totz bos ayps complitz
Mi faitz tan be qu' esmenda m' es e dos;
Qu' amors e vos m' avetz tal re promes
Que val cent dos qu' autra domna m fezes;
Tan valetz mais, per qu' ie us vuelh plus aver,
E us tem perdre, e us vuelh mais conquerer.

Jois e jovens et avinens faissos,
Domna, e 'l gens cors d' ensenhamens noyritz
Vos an pretz dat qu' es pels melhors chauzitz;
E per ma fe, si m' aventura fos
Qu' ieu ni m' amors ni mos chans vos plagues,
Lo mielhs del pretz auria en vos conques,
E de beutat, o puesc ben dir en ver,
Que per auzir o sai e per vezer.

Belhs Cavaliers, chauzimens ni merces,
E fin' amors, e sobrebona fes,
Qu' ie us tenc e us port, mi deuria valer
Endreg d' amor, qu' autre joy non esper.

Na Beatritz, vostre belh cors cortes,
E las beutatz, e 'l fin pretz qu' en vos es,
Fai gent mon chant sobr' els melhors valer,
Quar es dauratz del vostre ric pretz ver.

II.

Era m requier sa costum' e son us
Amors, per cui planh e sospir e velh,
Qu' a la gensor del mon ai quis cosselh,
E ditz qu' ieu am tan aut cum puesc en sus
La melhor domna, e m met en sa fiansa;
Qu' onors e pros e pretz m' er, e non dans;
E quar ilh es del mon la plus prezans,
Ai mes en lieys mon cor e m' esperansa.

Anc non amet tant aut cum ieu negus,
Ni tan pros domna, e quar no i truep parelh,
M' enten en lieys, e l' am al sieu cosselh
Mais que Tysbe non amet Piramus;
Quar jois e pretz sobre totas l' enansa,
Qu' ilh es als pros plazens et acoindans,
Et als avols es d' ergulhos semblans;
Largu' es d' aver, e d' onrad' acoindansa.

Anc Persavals, quant en la cort d' Artus
Tolc las armas al cavalier vermelh,
Non ac tal gaug cum ieu del sieu cosselh;
E fa m murir si cum mor Tantalus,
Qu' aisso m veda de que m don aondansa
Mi dons, qu' es pros, cortez' e benestans,
Riqu' e gentils, joves e gen parlans,
E de bon sen e de belha semblansa.

Bona domna, aitan arditz o plus
Fui, quan vos quis la joya del cabelh,
E que m dessetz de vostr' amor cosselh,
Non fon del saut de Tyr Emenidus:
Mas a mi tanh mais de pretz e d' onransa,
Qu' endreg d' amor fon l' ardimens pus grans;
Mas ben deu far tan d' ardit vostr' amans
Qu' el ne morra, o n' aura benanansa.

Ja mos Engles no m blasme ni m' acus
Si m luenh per lieys d' Aureng' e de Montelh,
Qu' aissi m don dieus del sieu belh cors cosselh;
Que plus valen de lieys nulhs hom non jus;
Que s' era reys d' Engleterr' o de Fransa,
Lonhera m' en per far totz sos comans;
Qu' en lieys es totz mos cors e mos talans,
Et es la res on ai mais de fizansa.

Belhs Cavaliers, en vos ai m' esperansa;
E quar vos etz del mon la plus prezans
E la plus pros, no mi deu esser dans,
Quar vos mi detz cosselh, e m fotz fermansa.

Na Beatritz de Monferrat s' enansa,
Quar totz bos faitz li van ades denans;
Per qu' ieu lauzi ab sas lauzors mos chans,
E 'ls enantisc ab sa belha semblansa.
III.

Truan, mala guerra
Sai volon comensar
Donas d' esta terra,
E vilas contrafar;
En plan' o en serra
Volon ciutat levar
Ab tors;
Quar tan pueia l' onors
De lieys que sotzterra
Lor pretz, e 'l sieu ten car,
Qu' es flors
De totas las melhors
Na Biatritz; car tan lur es sobreyra
Qu' encontra lieys volon levar senhieyra,
Guerra e foc e fum e polverieyra.

La ciutatz s' ajosta
Per far murs e fossatz;
Domnas ses semosta
Y venon de totz latz,
Si que pretz lor costa
E jovens e beutatz;
E m pes
Qu' ilh filha del marques
N' aura dura josta,
Car a conques en patz
Totz bes,
E totz bos aibs cortes:
E quar es pros e franch' e de bon aire,
Non vol estar plus en patz que sos paire
Que tornatz es al lansar et al traire.

Donas de Versilha
Volon venir en l' ost,
Sebeli e Guilha
E Na Rixenda tost;
La mair' e la filha
D' Amsiza, quan que cost;
Ades
Ven de Lenta n' Agnes,
E de Ventamilha
Gilbelina rescost;
Apres
Er la ciutatz en pes;
De totas partz y venon a gran joya;
Fag an ciutat, et an li mes nom Troya,
E fan Poestat de mi dons de Savoya.

N' Aud' e Na Brelanda,
Na Palmier e N' Auditz,
Engles e Guarcenda,
N' Agnes e N' Eloitz,
Volon que lor renda
Joven Na Biatritz;
Sino,
Las domnas de Ponso
Li 'n queran esmenda;
E lai part Mont Senis
Somo
La ciutatz comtenso,
Qu' ades guerrey lieys qu' es tan bon' e belha

Que lor beutat tolh, a la damizella
De las autras colors fresqu' e novella.

La Poestat se vana
De far ost en arrenc,
E sona 'l campana,
E lo vielhs comuns venc;
E dis per ufana
Que chascuna desrenc;
Pueis ditz,
Que 'l bella Biatritz
Estai sobirana
De so qu' el comuns tenc;
C' aunitz
N' es mans e desconfitz.
Las trompas van e la Poestat cria:
“Demandem li jovent e cortezia,
Pres e valor!” E totas cridon: Sia!
Maria la Sarda
E 'l dona de san Jortz,
Berta e Bastarda,
Mandon tot lor esfortz
Que joves Lombarda
No rest de sai los portz;
Car say
Qu' a N' A Biatritz play,
Que lur reiregarda
Non pot esser tan fortz,
Qu' esglay
Lo sieu fin pretz veray.
De Canaver y ven molt gran compainha,
De Toscana e domnas de Romainha,
Na Tomazina, e 'l domna de Surainha.

La ciutatz se vueia,
E movon lor carros,
E 'l vielhs comuns pueia;
E gieton en lor dos
Cuirassas de trueia
Ab que cobron lor os;
Gambais
An et arcs e carcais;
E non temon plueia,
Ni mals temps no lur notz;
Hueymais
Faran de grans assais.
De totas partz comenson a combatre,
Na Biatritz cuion de pretz abatre;
Mas non lur val, s' eron per una quatre.

Per lors murs afendre
Fan engenhs e carels,
E trabuquetz tendre,
Gossas e manganels,
Fuec grezesc acendre,
Fan volar e cairels;
De jos
Trauquon murs ab bossos;
Per tal no s vol rendre
Lo sieus joves cors bels
Joyos,
Ples de belhas faissos.
Totas cridon, aiuda tras l' esponda,
L' un' a l' autra; la tersa ten la fronda,
E trazon tug li genh a la redonda.

Na Biatritz monta,
E s va de pretz garnir;
Ausberc ni porponta
Non vol, e vai ferir;
Cell' ab cui s' afronta
Es serta de morir;
E jonh,
Et abat prop e lonh;
E fai tanta jonta
Que l' ost fai descofir;
Pueis ponh,
Si qu' el carros desjonh.
Tantas n' a prez e derocad' e morta,
Qu' el vielhs comuns s' esmay e s 
desconorta,
Si qu' a Troya l' enclaus dedins la porta.

Na Biatritz, be m platz, quar est estorta
A las vielhas, qu' el vostres gens cors porta
Pretz e jovens qu' a lor proeza morta.

Bels Cavalhiers, vostr' amor me coforta,
E m dona joy, e m' alegr' e m deporta,
Quan l' autra gen s' esmay e s desconorta.


Pons de la Garda.

Sitot non ai al cor gran alegransa,
Si dey chantar e far bella semblansa;
E per so m platz cobrir ma malanansa,
Qu' ieu no vuelh dar gaug a mos enemis;
E si 'n dirai alques de mos talans,
E 'n laissarai per paor moutz a dire.

Eras no sai deves qual part me vire,
Pus miey amic ponhon en mi aucire;
Que tals m' a fach so don planc e sospire,
Qu' ie us jur ma fe, qu' ieu cuiav' esser fis
Qu' el me serques mos pros e mos enans;
Mas aissi falh hom en mantha fazenda.

Non dirai tan que negus hom m' entenda,
Car d' aquest tort no vuelh aver esmenda;
Si mals m' es pres no vuelh que piegz m' en prenda.
Ai! cum fora gueritz, s' ieu ja no vis
Lo jorn qu' ieu vi ni conuc los enjans
Que m' a fag silh don no vuelh mantenensa.

Mas ieu sai ben qu' ilh a tal conoyssensa
Mais per si eys que per autra temensa,
Que s laissara enves mi far valensa,
E qui m sera leyals amicx e fis;
Mas ja nulh temps, si vivia mil ans,
No lo y dirai, s' ilh non o vol entendre.
Soen mi fai amors ab se contendre:
Quan cug poiar, l' om ave a deissendre.
Mal aia 'l jorns qu' amors mi fetz emprendre;
Quar, s' ieu ames si cum fan mos vezis,
Non sofrira las penas ni 'ls afans
Que m fai sufrir amors la nueg e 'l dia.

En aisso fai amors gran vilania,
Menhs fai de be a selh que mais s' i fia;
Qu' ieu mi rancur d' amor e de m' amia
A cuy aurai loncx temps estat aclis;
E 'l guizardos no m' es res mas afans,
Mas ieu 'lh servi tos temps de bon coratge.

Dieus prec que m fes vezer, ans qu' ieu moris,
Cum fos mos pros, e ja no fos mos dans
De vostr' amor, domna de bon linhatge.

//


Vacqueyras, Vaqueiras

Raimbaut de Vaqueiras or Vaqueyras (fl. 1180 – 1207) was a Provençal troubadour and, later in his life, knight. His life was spent mainly in Italian courts[1] until 1203, when he joined the Fourth Crusade. His writings, particularly the so-called Epic Letter, form an important commentary on the politics of the Latin Empire in its earliest years. Vaqueiras's works include a multilingual poem, Eras quan vey verdeyar where he used French, Italian, Galician-Portuguese and Gascon, together with his own Provençal.


Vaqueiras was from Vacqueyras, near Orange. He spent most of his career as court poet and close friend of Boniface I of Montferrat, with whom he served in battle against the communes of Asti and Alessandria. Vaqueiras claimed he earned a knighthood through protecting Boniface with his shield in battle at Messina, when they took part in Emperor Henry VI's invasion of Sicily. He was present at the siege and capture of Constantinople in 1204, and then accompanied Boniface to Thessalonica. It is generally presumed that Raimbaut died on 4 September 1207, together with Boniface, in an ambush by the Vlach.


The only critical edition of Vaqueiras attributes 33 extant songs to him; only eight of the associate melodies have survived. He used a wide range of styles, including a descort, several cansos and tensos, an alba and a gap; he, with Perdigon and Ademar de Peiteus, invented the torneyamen (or, at least, left us its earliest example). One of his songs, "Kalenda Maia", is referred to as an estampida and is considered one of the best troubadour melodies.[by whom?] However, according to the razó, he borrowed the tune from two other musicians. This would explain why the song is called an estampida, which is, theoretically, a purely instrumental piece.


In 1922, Vaqueiras was the subject of a verse drama by Nino Berrini, Rambaldo di Vaqueiras: I Monferrato. Strongly derivative of Edmond Rostand's Cyrano de Bergerac and La Princesse Lointaine, it presents a highly romantic, fictionalised image of the poet, in love with his patron's daughter Beatrice. At the end, he returns, mortally wounded, from Thessalonica, to die in her arms.


Vaqueiras and the song "Kalenda Maya" are referenced disparagingly by the protagonist-narrator in Nicole Galland's novel Crossed: A Tale of the Fourth Crusade.


A similar fictionalised account of a courtly love relationship between Vaqueiras and Beatrice del Carretto (subject of Vaqueiras's early songs, daughter of Boniface of Montserrat and Helena del Bosco) is the subject of a short story, Miłość i płaszcz (The Love and the Cloak), by Teodor Parnicki, dating from the period between 1933–1939.


Amelia E. Van Vleck, The Lyric Texts p. 33, in Handbook of the Troubadours (1995), edited by F. R. P. Akehurst and Judith M. Davis.


The poems of the troubadour Raimbaut de Vaqueiras ed. and tr. Joseph Linskill. The Hague: Mouton, 1964.


http://trobar.org/troubadours/raimbaut_de_vaqueiras/



Raimbaut de Vaqueiras o Raimbaut de Vaqueyras (activo desde aproximadamente 1180 y fallecido el 4 de septiembre de 1207) fue un trovador provenzal y, más tarde, caballero. Su vida giró principalmente en torno a la corte en Italia hasta 1203, cuando se incorporó a la Cuarta Cruzada.


Como su nombre indica, procedía de Vacqueyras, Vaucluse; cerca de Orange, Francia. Pasó la mayor parte de su carrera como poeta en la corte y fue amigo de Bonifacio de Montferrato. Sirvió con él en la lucha contra los municipios de Asti y Alessandria. Raimbaut alegó obtener la categoría de caballero gracias a la protección de Bonifacio con su escudo en la batalla de Mesina, cuando tomó parte con el emperador Enrique VI en la invasión de Sicilia. Estuvo presente en la toma de Constantinopla en 1204 y, a continuación, acompañó a Bonifacio a Tesalónica.

Sus escritos, en particular la denominada Carta Épica, forman un importante comentario sobre la política del Imperio Latino en sus primeros años.

Generalmente se supone que Raimbaut falleció el 4 de septiembre de 1207, junto con Bonifacio, en una emboscada de los búlgaros.

Ha sobrevivido únicamente una edición de las obras atribuidas a Raimbaut compuesta de 33 canciones y ocho melodías asociadas. Utilizó una amplia gama de estilos. Una de sus canciones, Kalenda maya, dedicada a las fiestas del 1 de mayo,1​ es considerada una de las mejores melodías de trovadores.

En 1922, Vaqueiras fue objeto de un verso de teatro por Nino Berrini, Rambaldo di Vaqueiras: I Monferrato, procedente en Cyrano de Bergerac, de Edmond Rostand.

http://www.calendamaia.cl/Fundamentos/raimbaut.htm

https://archive.org/details/rambaldodivaquei00berruoft